Archiwa

Kolejni naukowcy naszego Instytutu zostali docenieni przez europejskie i krajowe środowiska naukowe. Dr hab. Daniel Żarski został mianowany członkiem zarządu Komitetu Technicznego i Naukowego Komisji Doradczej ds. Europejskiego Rybołówstwa Śródlądowego i Akwakultury (EIFAAC). Z kolei prof. Monika M. Kaczmarek po raz drugi została wybrana prezesem Towarzystwa Biologii Rozrodu.

Ponadto dr hab. Magdalena Kowalik objęła funkcję skarbnika Towarzystwa Biologii Rozrodu, a prof. Anna Korzekwa ponownie została członkiem jego zarządu.

O EIFAAC

Komisja Doradcza do spraw Europejskiego Rybołówstwa Śródlądowego i Akwakultury (EIFAAC) to organ zajmujący się sprawami europejskiego rybactwa śródlądowego i akwakultury, który działa pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Misją Komisji jest promowanie długoterminowego zrównoważonego rozwoju, wykorzystania, ochrony i odnowy europejskiego rybołówstwa śródlądowego i akwakultury oraz odpowiedzialnego zarządzania nimi, a także wspieranie zrównoważonych działań gospodarczych, społecznych i rekreacyjnych.

W ramach EIFAAC funkcjonuje Komitet Techniczny i Naukowy. To organ doradczy Komisji, która składa się z siedmiu naukowców-ekspertów od tematów związanych z rybołówstwem śródlądowym i akwakulturą.

W tym gremium na następną kadencję zasiądzie dr hab. Daniel Żarski z Zespołu Rozrodu i Rozwoju Ryb, zastępca dyrektora Instytutu ds. naukowych.

O TOWARZYSTWIE BIOLOGII ROZRODU

Celem ogólnopolskiego Towarzystwa Biologii Rozrodu jest inicjowanie i organizowanie wszelkich przedsięwzięć zmierzających do rozwoju nauk związanych z biologią rozrodu człowieka i zwierząt.

Nasz Instytut po raz kolejny jest silnie reprezentowany we władzach Towarzystwa Biologii Rozrodu. Ponownie na stanowisko prezesa (na kadencję 2024-2027) została wybrana prof. Monika M. Kaczmarek, kierownik Laboratorium Biologii Molekularnej.

Z kolei dr hab. Magdalena Kowalik, kierownik Zespołu Fizjologii i Toksykologii, objęła funkcję skarbnika, a prof. Anna Korzekwa, kierownik Zespołu Ochrony Bioróżnorodności, ponownie została członkiem zarządu.

Gratulujemy!

Czytaj więcej

Nasz Instytut to jedna z wiodących w kraju jednostek naukowych zajmujących się badaniami nad rozrodem zwierząt. Kolejnym tego potwierdzeniem są wyróżnienia przyznane przez Towarzystwo Biologii Rozrodu.

Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN – obok Towarzystwa Biologii Rozrodu i Uniwersytetu Warszawskiego – był organizatorem X Zjazdu Towarzystwa Biologii Rozrodu, który odbył się w dniach 12-14 września br. w Warszawie. Konferencja zgromadziła blisko 150 badaczy z krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych.

Podczas wydarzenia dr hab. Aneta Andronowska, prof. IRZiBŻ PAN z Zespołu Mechanizmów Działania Hormonów, otrzymała najwyższe wyróżnienie Towarzystwa – medal TBR za wieloletnią działalność organizacyjną na rzecz jego rozwoju.

Ponadto dr Maria M. Guzewska z Zespołu Mechanizmów Działania Hormonów naszego Instytutu odebrała Nagrodą im. prof. Władysława Bielańskiego, przyznawaną przez Towarzystwo raz na cztery lata. Doceniono jej badania nad rolą sygnałów zarodkowych w komunikacji zarodek-matka z udziałem pęcherzyków zewnątrzkomórkowych. Więcej na ten temat pisaliśmy TUTAJ.

Wyróżniona została również nasza doktorantka Paulina Zając za poster pt. „Progestin and adipoQ receptor (PAQR) 7 and PAQR8 knockdown affects the function of bovine endometrial endothelial cells”, który przygotowała pod kierunkiem promotor dr hab. Magdaleny Kowalik, kierownik Zespołu Fizjologii i Toksykologii.

Gratulujemy!

Czytaj więcej

Bakterie, drożdże i pleśnie raczej nie mają dobrego PR-u, choć wiele z nich jest pożytecznych i stosowanych w produkcji i konserwacji żywności. Bez nich nie ma przecież jogurtów, serów, kiszonek, chleba, ale też kakao, herbaty i kawy. Sprawdzaniem jakości tych drobnoustrojów i bezpieczeństwa takiej żywności, a także poszukiwaniem nowych szczepów zajmują się naukowcy naszego Instytutu.

16 października przypada Światowy Dzień Żywności. Przy tej okazji dr inż. Anna Majkowska, kierownik Laboratorium Mikrobiologicznego w IRZiBŻ PAN w Olsztynie, przybliża temat mikroorganizmów w żywności.

Choć zazwyczaj mikroorganizmy w żywności kojarzą się z potencjalnym zagrożeniem dla zdrowia człowieka albo przyczynianiem się do psucia żywności, to wiele z nich jest niezbędnych w procesie produkcji czy konserwacji żywności.

– O procesy fermentacji prowadzone przez mikroorganizmy oparta jest cała gałąź przemysłu mleczarskiego z produkcją serów, jogurtów, kefirów czy różnego rodzaju napojów mlecznych. Bez bakterii nie ma też znanych od wieków, a teraz coraz popularniejszych kiszonek. Chleb i ciasta powstają w oparciu o drożdże piekarnicze lub zakwasy zawierające bakterie i drożdże. Również wędliny np. metka czy salami wytwarzane są w oparciu o bakterie. Pewnie nie zdajemy sobie sprawy, że dzięki fermentacji mamy też kakao, kawę i herbatę. Nie wspominając o całej gałęzi produkcji wina, piwa i spirytusu – wymienia dr inż. Anna Majkowska.

Badaczka przypomina też, że bakterie były wykorzystywane do konserwowana żywności czy przygotowywania napojów fermentowanych z mleka od wieków, choć początkowo ludzie nie wiedzieli, co się za tym kryje. Świadome wykorzystywanie mikroorganizmów zaczęło się dopiero od przełomowych badań francuskiego chemika i mikrobiologa Ludwika Pasteura, który żył w XIX wieku.

JAK DZIAŁA FERMENTACJA?

Bakterie fermentują, czyli rozkładają cukry zawarte w warzywach, owocach czy mleku (tutaj wykorzystując laktozę) i na tej bazie wytwarzają kwasy (np. mlekowy czy octowy) oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Dzięki temu obniża się poziom pH danego produktu – stąd kwaśny smak kiszonek. W efekcie produkt jest trudniej dostępny dla bakterii niepożądanych np. bakterii gnilnych.

– Co więcej, bakterie wytwarzają również bakteriocyny, czyli substancje o właściwościach antybiotycznych, które hamują rozwój takich niepożądanych bakterii jak np. Salmonella czy Listeria monocytogenes – dodaje naukowczyni.

BAKTERIE W PRODUKCJI ŻYWNOŚCI

Produkcja kiszonek – zarówno ta w domu, jak i na przemysłową skalę – jest oparta głównie o fermentację spontaniczną, co oznacza, że wykorzystuje się drobnoustroje naturalnie zawarte w warzywach i owocach.

Z kolei w przemyśle mleczarskim wykorzystuje się odpowiednio wyselekcjonowane szczepy bakterii kwasu mlekowego oraz drożdże i pleśnie. – Tych tzw. kultur starterowych jest całe spektrum. Mamy osobne rodzaje do produkcji jogurtu, jogurtu pitnego, kefiru, maślanki, twarogu, serów pleśniowych, serów dojrzewających (tych z dziurami i bez – tak, za dziury w serze też odpowiadają bakterie) – wskazuje Anna Majkowska.

Dlatego też naukowcy nieustannie poszukują nowych szczepów, które miałyby nie tylko lepsze właściwości potrzebne w produkcji konkretnego produktu, ale też np. szybko się rozmnażały i posiadały dodatkowy potencjał np. antybakteryjny zwalczający poszczególne patogeny.

BAKTERIE Z LABORATORIUM

Naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie z jednej strony szukają unikatowych bakterii, izolując je m.in. z produktów możliwie najbardziej naturalnych (np. nieprzetworzonego mleka krowy czy naturalnych kiszonek), a z drugiej tworzą nowe zestawy bakterii, których wspólne działanie przewyższa potencjał każdej z osobna (działanie na podstawie symbiozy). 

W tym pierwszym przypadku, po wyizolowaniu konkretnego szczepu bakterii należy ją zidentyfikować, czyli przypisać do konkretnego rodzaju i gatunku. Konieczne jest też sprawdzenie, czy te bakterie się dobrze namnażają (bez tego nie jest możliwe ich wykorzystywanie na większa skalę), a także czy wytwarzają wystarczają ilość podstawowych metabolitów (takich jak np. kwas mlekowy).

Z kolei praca przy tworzeniu nowych zestawień (kultur) bakterii polega na dobieraniu bakterii o pożądanych właściwościach i sprawdzeniu ich kolejnych połączeń. – Bakterie są jak rodzina – jedne się lubią, inne nie. Dlatego połączenie jednej pary skutkuje szybkim wzrostem, a innej – zwalczaniem się nawzajem. Sprawdzamy więc wszystkie możliwości, biorąc pod uwagę wiele czynników – tłumaczy kierowniczka laboratorium.

W poszukiwaniu nowych szczepów naukowcy z Laboratorium Mikrobiologicznego szczególny nacisk kładą na te o właściwościach antybakteryjnych, zwalczających konkretny patogen np. bakterie z rodzaju Salmonella, Campylobacter czy gronkowce.

Jak podkreśla Anna Majkowska, zapotrzebowanie na pracę mikrobiologów od żywności jest duże. – Przykładowo, obecnie współpracujemy z firmą produkującą suplementy diety o prozdrowotnym działaniu. Wyizolowaliśmy dla nich unikatowe szczepy o silnych właściwościach antybakteryjnych – mówi.

Laboratorium Mikrobiologiczne IRZiBŻ PAN sprawuje nadzór nad kolekcją ok. 1000 szczepów bakteryjnych.

CIEKAWOSTKI

• Za dziury w żółtym serze odpowiadają bakterie – główne bakterie fermentacji propionowej.

• Można kisić nie tylko warzywa, ale i owoce np. jabłka czy śliwki (bazą potrzebną do zachodzenia procesu fermentacji jest bowiem cukier).

• Kiszone ogórki (oraz inne przetwory) mają dużo więcej wartości odżywczych niż te surowe, są również łatwiej trawione i przyswajane w naszym organizmie.

• Jogurt zawiera w sobie tylko dwa szczepy bakterii, a kefir ma ich kilkadziesiąt!

• Podstawą produkcji kefiru są tzw. grzybki/ziarna kefirowe, czyli konglomerat drożdży (to one sprawiają, że napój jest lekko musujący) i kilkudziesięciu gatunków żyjących w symbiozie bakterii.

—

Więcej o pracy Laboratorium Mikrobiologicznego przeczytasz TUTAJ.

Czytaj więcej

Naukowcy zachęcają nauczycieli do wspólnego promowania zdrowych nawyków żywieniowych oraz możliwości zawodowych w branży agri-food dla młodych ludzi. Wszystko to w ramach międzynarodowego programu “Food Educators”, który oferuje bezpłatne, łatwo dostępne i bazujące na aktualnej wiedzy naukowej materiały do edukacji żywieniowej. Przydadzą się i na lekcję biologii, i chemii, ale też przedsiębiorczości, języka angielskiego czy na zajęcia z wychowawcą.

– Nauczyciele odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu wiedzy młodym ludziom, a dla naukowców są partnerami w docieraniu z najnowszą wiedzą do kolejnych pokoleń. Wychodzimy naprzeciw ich potrzebom, oferując bezpłatne i atrakcyjne materiały edukacyjne – mówi Justyna Banasiak, koordynatorka projektu z ramienia IRZiBŻ, który wdraża program w Polsce.

Materiały poruszają aktualne i istotne kwestie m.in. co to znaczy zdrowe odżywianie, czytanie i zrozumienie etykiet spożywczych oraz marnowanie i straty żywności.

Przybliżają również pracę w branży rolno-spożywczej (np. naukowca zajmującego się analizą sensoryczną żywności, hodowcy alternatywnych źródeł białka – owadów czy fotografa żywności) i zawody związane z żywnością, a także rozwijają w uczniach postawę przedsiębiorczości np. poprzez wskazówki opracowania planu wprowadzenia na rynek swojego produktu.

JAKIE TEMATY?

Trzon programu stanowią gotowe do użycia scenariusze lekcji z zakresu szeroko rozumianej edukacji żywieniowej, przystosowane dla uczniów w wieku 6-18 lat (konkretna grupa wiekowa jest wskazana w każdym ze scenariuszy). Są one oparte na modelu aktywnego zaangażowania uczniów – łączą w sobie elementy pracy zespołowej, odgrywania ról, komunikacji, eksperymentowania i dyskusji prowadzonych przez uczniów.

Scenariusze są pogrupowane w cztery obszary tematyczne: Żywność i zdrowie, Żywność i zrównoważony rozwój, Nauka o żywności i system żywnościowy, Praca i kariera w branży rolno-spożywczej. 

W materiałach nie brakuje również eksperymentów – z jabłkami, który porusza kwestie brązowienia świeżych owoców i warzyw i związanego z nim zjawiska marnowania żywności, a także z fermentacją drożdży, gdzie uczniowie poznają mikroorganizmy na przykładzie chleba. Są również lekcje zachęcające do stworzenia przyjaznego zdrowiu i planecie przepisu na makaron i zaprojektowania własnej roślinnej alternatywy mleka.

Każdy scenariusz lekcji zawiera dodatkowe materiały np. kartę pracy dla ucznia, prezentację czy kartę pracy dla nauczyciela, w której znajdują się dodatkowe wskazówki do przeprowadzenia lekcji. Scenariusze zawierają także propozycje rozszerzenia lekcji o materiały dodatkowe, w tym opracowane przez naukowców IRZiBŻ PAN podcasty, infografiki, filmy czy zewnętrzne artykuły z rzetelnych i zweryfikowanych źródeł.

Wszystkie te materiały można bezpłatnie pobrać – wystarczy się zarejestrować TUTAJ.

Po zrealizowaniu lekcji w oparciu o scenariusze  nauczyciele powinni wypełnić krótką ankietę, która pozwoli nam aktualizować materiały i ulepszać je – wskazuje Justyna Banasiak. Każdy nauczyciel, który zaangażuje się w nasz projekt, otrzyma certyfikat uczestnictwa w międzynarodowym projekcie Food Educators.

ŚWIĘTUJ Z NAMI ŚWIATOWY DZIEŃ ŻYWNOŚCI!

Okazją do skorzystania z materiałów oferowanych w programie FoodEducators może być Światowy Dzień Żywności, który obchodzony jest 16 października.

Z tej okazji w dniach 14-26 października odbywa się inicjatywa pod nazwą: Tygodnie Aktywności. – Tym razem proponujemy trzy aktywności: stworzenie książki kucharskiej w oparciu o ideę niemarnowania żywności, naukę sprawdzania wiarygodności internetowych źródeł w wyzwaniu „Food influencer challenge” oraz budowanie świadomości na temat zrównoważonego rozwoju, dobrego dla naszego zdrowia i środowiska, organizując szkolny piknik. Można włączyć się we wszystkie działania lub wybrane – tłumaczy Justyna Banasiak.

Broszurę możesz pobrać TUTAJ.

DNI KARIERY

Ponadto w ramach programu FoodEducators co roku organizowane są Dni Kariery, skierowane do młodzieży ze szkół ponadpodstawowych. Udział w nich mogą wziąć grupy, które zarejestrują się do programu, pobiorą materiały i wypełnią ankietę.

Kolejne Dni Kariery odbędą się w grudniu w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

Szczegóły wkrótce! 

O FoodEducators

FoodEducators jest częścią wspólnoty EIT Food, czyli największej i najbardziej dynamicznej społeczności innowacji żywnościowych na świecie, wspieranej przez Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT). Program jest realizowany w ponad 10 krajach europejskich. W Polsce wdraża go i reprezentuje Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie.

—

Wszystkie informacje o programie Food Educators znajdziesz TUTAJ.

Czytaj więcej