Spaghetti bolognese, burgery, jajecznica, napoje typu smoothie – to dania dość popularne w diecie nastolatka. Czy da się je przygotować tak, aby były pyszne, łatwe w przygotowaniu, zdrowe, a w dodatku 100% roślinne? Eksperci Instytutu w ramach projektu EIT Food „Food Educators” pokazali, że tak!
Bezmięsny Poniedziałek (ang. Meatless Monday) to ogólnoświatowa akcja zachęcająca konsumentów do ograniczania spożycia mięsa – z myślą o własnym zdrowiu i w trosce o naszą planetę. Nazwa kampanii sugeruje, by wyzwanie ograniczania mięsa i produktów odzwierzęcych zacząć od wyeliminowania mięsa z naszej diety przynajmniej przez jeden dzień w tygodniu.
O ile kampanie informacyjne zarysowują temat, skuteczniejszą metodą wspierania zmiany nawyków konsumenckich, zwłaszcza w przypadku młodzieży, są działania praktyczne. Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w ramach realizowanego projektu „Food Educators” zorganizował warsztaty kulinarne, na które zaprosił uczniów szkół średnich z Olsztyna.
Podczas spotkania uczniowie poznali ideę Bezmięsnego Poniedziałku, przeanalizowali z ekspertami świadome postawy konsumenckie, w tym radzenie sobie z etykietami produktów spożywczych oraz opakowaniami po żywności, a następnie wkroczyli do kuchni warsztatowej, gdzie pod okiem szefa kuchni poznali roślinne alternatywy swoich ulubionych dań. Zwieńczeniem wydarzenia był wspólny posiłek i przestrzeń do dzielenia się wrażeniami.
– Bezmięsny Poniedziałek to świetna akcja, którą z powodzeniem można włączyć do szkolnych stołówek. Co istotne, uczniowie reagują na ten pomysł bardzo entuzjastycznie! – podsumowują organizatorzy.
Food Educators to program Europejskiej Wspólnoty Wiedzy i Edukacji w obszarze żywności (EIT Food), który tworzy i upowszechnia materiały niezbędne do nauczania młodych ludzi o zdrowych i zrównoważonych nawykach żywieniowych. Umożliwia najmłodszym konsumentom dokonywanie takich wyborów, które będą dobre zarówno dla nich, jak i dla środowiska. Food Educators to także promocja ciekawych ścieżek zawodowych w całym łańcuchu dostaw żywności i zachęcanie adeptów do podjęcia pracy w sektorze rolno-spożywczym. Dołącz do międzynarodowej sieci na www.foodeducators.eu
Kosmiczna żywność i tajniki liofilizacji, badanie jakości mleka, fermentacja jako naturalna metoda utrwalania żywności, piramida zdrowego stylu życia i odżywiania, bezpieczeństwo żywności a sposób jej przechowywania w lodówce, prozdrowotne przeciwutleniacze w popularnych napojach, wskazówki dotyczące postępowania z opakowaniami po żywności z projektem EIT Food InformPack – to tematy, które przybliżyliśmy uczestnikom 21. Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki.
– Wybraliśmy aktywności, które zainteresują zarówno młodszych, jak i starszych uczniów. Zależało nam na pokazaniu, że badania nad żywnością to owszem, laboratorium i chemia żywności, ale i szerszy kontekst, czyli zjawiska związane z żywnością, które dotyczą przecież każdego z nas – od przechowywania żywności, przez świadome postawy konsumenckie i zwrócenie uwagi na skalę marnowania żywności, po obchodzenie się z opakowaniami po produktach spożywczych – podsumowuje Iwona Kieda, pomysłodawczyni włączenia się w tegoroczne obchody Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki i koordynatorka z ramienia Inobiotek sp. z o. o., spółki celowej IRZiBŻ PAN.
W dniach 21-22 września naukowcy zapraszali do aktywności zarówno grupy zorganizowane, jak i gości indywidualnych, którzy chcieli poszerzyć swoją wiedzę o żywności lub zainteresować tematem najmłodszych członków swoich rodzin.
Tajniki rolnictwa precyzyjnego, mobilne laboratorium akwakultury, prozdrowotne przeciwutleniacze w popularnych napojach, fermentacja pod mikroskopem, świadome postawy konsumenckie z #InformPack i oczywiście Brutus, bohater Stacji Badawczej w Popielnie – to atrakcje, które skradły serca gości odwiedzających nasze stoiska podczas targów rolniczych agroWARMA 2023 w Gryźlinach.
W ostatnią niedzielę sierpnia uczestniczyliśmy w organizowanych przez Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego targach agroWARMA 2023, które odbyły się na lądowisku w Gryźlinach. Na gości odwiedzających nasze stoiska czekał szereg atrakcji, które przybliżały im naukę w atrakcyjny sposób. Głodni wiedzy eksperci mieli szansę na poszerzenie horyzontów i skonfrontowanie wątpliwości bezpośrednio z naszymi naukowcami.
Przetestuj rolnictwo precyzyjne
W symulatorze rolniczym gracz zostaje wprowadzony w świat nowoczesnego, zrównoważonego rolnictwa, gdzie badanie gleby jest podstawą nawożenia i planowania zabiegów na polu. Uzyskane parametry pozwalają na optymalizację zabiegów agrotechnicznych, dzięki czemu gromadzimy oszczędności, które są kluczowe nie tylko w tej grze, ale i na farmie. Podczas Forum Innowacji EIT Food GROW na stanowisku Instytutu można było wcielić się w rolę rolnika i dzięki technologii wirtualnej rzeczywistości przetestować rozwiązania agrotechniczne, które pozwalają na zrównoważoną produkcję żywności.
Mobilne laboratorium akwakultury
Zaprezentowaliśmy na nim niezwykłe metody wspomagania rozrodu zwierząt, które wykorzystujemy w naszym Instytucie. Dzięki innowacyjnym technikom poprawiamy cechy produkcyjne ryb, co pozwala na stworzenie zupełnie nowych odmian zwierząt hodowlanych. Na przykładzie tworzenia nowego mieszańca międzygatunkowego ryb łososiowatych, zaprezentowaliśmy fascynujący proces kriokonserwacji gamet. Uczestnicy dowiedzieli się, jak ta zaawansowana metoda może pomagać w kreowaniu nowych odmian zwierząt hodowlanych. W trakcie warsztatów zaprezentowaliśmy również, jak z pomocą ciepłego azotu tworzymy tzw. banki genów. To jakby zatrzymać czas, przechowując unikalne geny, które są niezwykle cenne dla naszej przyszłości.
Polifenole w żywności
W ramach warsztatu uczestnicy mieli okazję samodzielnie przeprowadzić doświadczenie chemiczne mające na celu wykrycie obecności prozdrowotnych przeciwutleniaczy w sokach i napojach. Do probówek z przygotowanym wcześniej odczynnikiem chemicznym dodawano soki lub inne popularne, słodkie napoje. Zmiana barwy w jasnożółtą świadczyła o dużej zawartości związków o silnym potencjale prozdrowotnym.
Zdrowy ferment
Podczas warsztatu uczestnicy dowiedzieli się na czym polega proces fermentacji mlekowej, dlaczego fermentacja jest naturalną metodą utrwalania żywności, co się dzieje w słoiku podczas kiszenia. Uczestnicy warsztatu samodzielnie wykonali preparaty z soku z kiszonych ogórków i kapusty oraz obejrzeli pod nowoczesnym mikroskopem drobnoustroje odpowiedzialne za „sianie fermentu”. W trakcie pokazu wyjaśniliśmy na czym polega bezpieczeństwo zdrowotne żywności oraz zaproponowaliśmy uczestnikom samodzielne zbadanie jakości mleka przeznaczonego do wytwarzania mlecznych produktów fermentowanych przeprowadzając testy: TOK i Polutest.
#InformPack
W ramach projektu EIT Food #InformPack uczestnicy wzięli udział w warsztatach i interaktywnej grze, która pomogła im sprawdzić, jak radzą sobie z prawidłową segregacją materiałów do pakowania żywności. Rozszyfrowali symbole umieszczane przez producentów na opakowaniach i stworzyli własne torby na zakupy. Goście mogli także podzielić się z nami swoją opinią na temat sposobów, w jaki chcieliby aby informacje na temat racjonalnego podejścia do zakupów, gospodarowania i utylizacji opakowań po żywności były przekazywane konsumentom. Każda opinia jest cenna, ponieważ pomaga naukowcom i producentom żywności opracować „skrojone na miarę” kampanie edukacyjne wspierające rozwój świadomości proekologicznej.
Stacja Badawcza w Popielnie
W trakcie warsztatów Stację Badawczą reprezentowała wypreparowana, naturalnej wielkości sylwetka żubrobizona Brutusa, która jest ikoną Popielna oraz wspomnieniem jej długoletniego rezydenta. Ojcem Brutusa był bizon amerykański, matką – żubrońka, która także była krzyżówką: krowy czerwonej polskiej i żubra. Działania prowadzone w Stacji Badawczej mają na celu ochronę różnorodności biologicznej poprzez hodowlę zwierząt ras zachowawczych (koniki polskie, bydło rasy polska czerwona i nizinna czarno-biała), jak również edukację i propagowanie aktywnego stylu życia.
Na czym polega dieta ketogeniczna i czy warto ją stosować? Odpowiedzi na to pytanie szukaliśmy podczas pierwszego spotkania edukacyjnego realizowanego w ramach projektu ERA Chairs WELCOME2. Naukowcy z naszego Instytutu zaprosili do wspólnej dyskusji przedstawicieli środowiska akademickiego, edukacji, polityki lokalnej, innowacji, ochrony zdrowia, ale także osoby prywatne, zainteresowanymi dietą ketogeniczną w kontekście korzyści zdrowotnych.
Dr Natalia Drabińska z Zespołu Chemii i Biodynamiki Żywności IRZiBŻ PAN wyjaśniła wszystkie kluczowe aspekty tej obecnie bardzo popularnej diety i przedstawiła prowadzony przez siebie projekt NCN: „KETO-MINOX: Wpływ izokalorycznej, redukcyjnej diety ketogenicznej na metabolizm, stan zapalny, wybrane parametry odżywienia i stres oksydacyjny kobiet z nadwagą i otyłością”. Zobacz prezentację
Dr Piotr Kaczyński z Zespołu Mechanizmów Działania Hormonów IRZiBŻ PAN przedstawił fakty i najnowsze badania dotyczące diety ketogenicznej i procesów rozrodczych człowieka, szczególnie w odniesieniu do problemów z płodnością. Zobacz prezentację
Dr Aleksandra Kocot z Uniwersytetu Gdańskiego wygłosiła wykład na temat wpływu diety ketogenicznej na wyniki w sporcie.
Oliwia Czerniewska z firmy BeKeto opowiedziała o produktach opracowanych dla urozmaicenia diety keto, a także szczegółowo wyjaśniła, jak (w razie potrzeby i wskazań) suplementować się podczas stosowania ketogenicznego menu. Zobacz prezentację
Dr Marianna Raczyk z zespołu WELCOME2 wyjaśniła, na czym polega nutrigenomika i jak nasza dieta wpływa na różne procesy zachodzące w organizmie. Zobacz prezentację
Spotkanie zwieńczono panelem dyskusyjnym, podczas którego uczestnicy spotkania mogli podzielić się swoimi pytaniami i wątpliwościami. Do ekspertów dołączyła dr hab. n. med. Elżbieta Jarocka-Cyrta, prof. UWM.
Zapraszamy na spotkanie edukacyjne na temat korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania diety ketogenicznej. Spotkanie poprowadzą naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN oraz zaproszeni eksperci. Wydarzenie odbywa się w ramach realizacji projektu ERA Chair WELCOME2 „Powołanie Centrum Doskonałości w obszarze nutrigenomiki dla poprawy zdrowia i jakości życia”.
DATA: 24 czerwca (sobota)
GODZINA: 9:00 – 14:00
MIEJSCE: Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, ul. Tuwima 10, 10-747 Olsztyn
Dieta ketogeniczna to dieta bazująca na wysokiej zawartości tłuszczu i niskiej podaży węglowodanów, która prowadzi do stanu ketozy w organizmie. I chociaż popularność tej diety rośnie, w mediach krąży wiele sprzecznych informacji na temat jej bezpieczeństwa i skuteczności. Na warsztatach „Dieta ketogeniczna, a zdrowie korzyści i zagrożenia” dowiesz się co to jest ketoza, co można jeść na diecie ketogenicznej i jak ona wpływa na sprawność fizyczną. Eksperci z zakresu żywienia, nutrigenomiki i innych dziedzin rozwieją wątpliwości i obalą mity na temat efektów zdrowotnych diety ketogenicznej.
Liczba miejsc na spotkanie jest ograniczona. Konieczna jest rejestracja.
09:40 – 10:00 – Co to jest dieta ketogeniczna i jak ją stosować?, dr Natalia Drabińska, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
10:00 – 10:20 – Dieta ketogeniczna a problemy z płodnością, dr Piotr Kaczyński, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
10:20 – 10:40 – Trening na keto – czy tak zrobisz formę? Czyli co nauka mówi o diecie ketogenicznej u sportowców, dr Aleksandra Kocot, Uniwersytet Gdański
10:40 – 11:10 – Przerwa kawowa
11:10 – 11:30 – Keto 2.0 – co jemy na diecie ketogenicznej?, Oliwia Czerniewska, BeKeto
11:30 – 11:50 – Nutrigenomika – czyli jak dieta wpływa na nasze geny, dr inż. Marianna Raczyk, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
Pod koniec maja zespół nutrigenomiki dołączył do 26. Pikniku Naukowego – największej w Europie plenerowej imprezy popularyzującej naukę, organizowanej wspólnie przez Polskie Radio i Centrum Nauki Kopernik. Odbywa się ona corocznie od 1997 roku.
Nasz zespół zaprezentował dwa autorskie pokazy:
Nutrigenomika: jak żywność rozmawia z naszymi genami?
Witamina d i jej znaczenie w diecie
Uczyliśmy uczestników o wpływie żywności na ekspresję genów i wyjaśniliśmy, że różnice genetyczne odgrywają rolę w tym, jak reagujemy na jedzenie. Przygotowaliśmy również naszych uczestników na nadchodzące miesiące, pokazując im, jak różne bariery, takie jak odzież lub kremy z filtrem UV, wpływają na syntezę witaminy D podczas ekspozycji na słońce. Piknik Naukowy został wyróżniony przez Komisję Europejską w 2005 r. jako jeden z 10 modelowych projektów europejskich w dziedzinie „Nauka i społeczeństwo”.
Za nami kolejne wyjątkowe spotkanie z Olsztyńską Akademią Dzieci. Tym razem z młodymi studentami spotkała się dr hab. Anna Szóstek-Mioduchowska, która opowiedziała słuchaczom o zagadnieniu szczególnie ważnym w sezonie jesienno-zimowym – układzie odpornościowym. Pani Doktor zwróciła uwagę na „narzędzia”, jakimi dysponuje organizm człowieka w obronie przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Jakie komórki odpornościowe znajdziemy w ciele człowieka i ile ich jest w jednej kropli krwi? Czym różni się odporność wrodzona od nabytej? Co mówi nam ciało, kiedy dotykają nas dolegliwości charakteryzujące stan zapalny? Na te i wiele innych pytań szukano odpowiedzi podczas spotkania.
Na studentów czekała również część warsztatowa, w której mogli wcielić się w młodych chemików. Pod okiem mgr inż. Kamili Penkacik dzieci badały magiczne przeciwutleniacze oraz tworzyły molekularne perły.
Trzecie spotkanie Akademii odbyło się 11 lutego w olsztyńskim Planetarium. Kolejne planowane jest na 15 kwietnia. Więcej informacji o Olsztyńskiej Akademii Dzieci znajdziecie na stronie Planetarium w zakładce Edukacja.
W ostatnim okresie sektor produkcji żywności poddawany jest wzmożonej presji. Z jednej strony oczekuje się, że wyżywi rosnącą populację planety. Z drugiej, zmaga się z rosnącą konkurencją oraz niedoborem ziemi, wody i energii do produkcji. Na obecne praktyki producenckie mają wpływ zmiany w polityce rządów, ale także zmiany popytu i dystrybucji konsumenckiej. Producentom trudno jest osiągnąć konkurencyjną pozycję na coraz bardziej zglobalizowanym rynku. Doświadczenia innych branż dają jednak nadzieję, że innowacyjne rozwiązania oraz technologie wprowadzone w praktykę gospodarstw mogą przełożyć się na realne zyski. Wykorzystanie nowoczesnych technologii m.in.: genetyki, biotechnologii czy robotyki zmienia pozycję firm we współczesnym łańcuch dostaw żywności, dając im pozycję liderów zrównoważonych zmian.
Partnerzy projektu “AgTech Academy”, członkowie Wspólnoty Wiedzy i Innowacji w dziedzinie Żywności EIT Food, opracowali strategię wsparcia producentów i przetwórców żywności we wdrażaniu takich technologii w swoich przedsiębiorstwach, a co za tym idzie, przygotowania ich do działania w nowoczesnym systemie produkcji żywności.
Funkcjonowanie Akademii opiera się na materiałach edukacyjnych dostępnych on-line, interaktywnych i stacjonarnych warsztatach, dyskusjach, wsparciu mentorskim i wydarzeniach dotyczących nowych trendów, ze szczególnym naciskiem na „uczenie się przez działanie” i „zmianę zachowań” producentów żywności.
W trakcie warsztatów “EIT Food AgTech Academy” organizowanych przez Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN podczas targów POLFISH poruszane były zagadnienia nowoczesnej akwakultury. Eksperci przedstawili nowe trendy oraz istniejące rozwiązania technologiczne w gospodarstwach rybackich w Polsce, w tym innowacyjne systemy recyrkulacji wody i metody produkcji oparte na akwaponice. Omówione zostały praktyczne aspekty zastosowania technologii długookresowego przechowania nasienia w praktyce wylęgarniczej dla lepszej jakości ikry i wyższych korzyści ekonomicznych. Dodatkowo, uczestnicy poznali techniki tworzenia hybryd międzygatunkowych w akwakulturze, które charakteryzują się wyższą odpornością na choroby oraz większą tolerancją na wysokie temperatury. Odbyło się również szkolenie nt. zastosowania badania USG w wykrywaniu płci i określaniu stanu wytarcia tarlaków.
Projekt „EIT Food AgTech Academy” to międzynarodowa inicjatywa ekspertów ds. rolnictwa, rybactwa, naukowców oraz innowatorów z Bawarskiego Ministerstwa Żywności, Rolnictwa i Leśnictwa, Uniwersytetu Queen’s w Belfaście, firm John Deere, MASPEX oraz Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, finansowany przez EIT Food, Wspólnotę Wiedzy i Innowacji w obszarze żywności Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT), organu Unii Europejskiej, w ramach programu ramowego UE Horyzont 2020 w zakresie badań i innowacji. Więcej o EIT Food na www.eitfood.eu.
Po dłuższej przerwie wynikającej z sytuacji epidemicznej i związanych z nią obostrzeń, drzwi Instytutu ponownie otworzyły się na gości. W laboratoriach pojawili się uczniowie, a wraz z nimi wiele pytań, na które z radością odpowiadali nasi naukowcy.
19 maja br. uczniowie pierwszej klasy XII Uniwersyteckiego Liceum Ogólnokształcącego im. Marii i Georga Dietrichów wraz z wychowawczynią Agnieszką Nowicką odwiedzili Zespół Biologii Gamet i Zarodka IRZiBŻ, gdzie mieli niepowtarzalną okazję samodzielnie przeprowadzić doświadczenia z wykorzystaniem technik biologii molekularnej.
Wspierani przez dr inż. Ilonę Kowalczyk-Ziębę oraz dr Dorotę Boruszewską licealiści wyizolowali RNA z tkanki zwierzęcej, a za pomocą elektroforezy – techniki wykorzystywanej do separacji związków chemicznych i biomolekuł – ocenili jego jakość. Następnie uczestniczyli w warsztatach technik in vitro, gdzie pod okiem prof. dr hab. Izabeli Wocławek-Potockiej i mgr Mileny Traut założyli hodowlę zarodków bydlęcych, a z pomocą dr Sylwii Judyckiej zbadali ruchliwość plemników z wykorzystaniem komputerowej analizy ruchu plemników (CASA).
Wycieczka do Instytutu jest okazją do poszerzenia wiedzy, ale także przyjrzenia się pracy naukowców z bliska. Praktyczny charakter zajęć cieszy się zawsze dużym zainteresowaniem uczniów.
Podczas ostatniej w tym roku konferencji Olsztyńskiej Akademii Dzieci, zorganizowanej w Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym, mgr Kamila Penkacik poprowadziła warsztaty „Przeciwutleniacze – eliksiry młodości”. Warsztaty poprzedziły wykłady młodych studentów Akademii.
Warsztaty polegały na wykrywaniu związków bioaktywnych w sokach, nektarach, napojach, herbacie oraz ekstraktach ziołowych dostępnych na rynku. Uczestnicy mieli okazje samodzielnie przeprowadzić doświadczenie chemiczne. Do probówki z przygotowanym wcześniej odczynnikiem chemicznym dodawano za pomocą pipety wybrany napój lub ekstrakt. Istotą doświadczenia była zmiana zabarwienia z ciemnofioletowej na pomarańczową lub jasnożółtą, co świadczyło o dużej zawartości związków o silnym potencjale prozdrowotnym. Każdy ze studentów kilkukrotnie badał wybrane przez siebie próbki. Po przeprowadzonym doświadczeniu wspólnie wysunęliśmy wnioski co warto pić i włączyć do swojej diety, nie zapominając o wodzie.
Polska Akademia Dzieci, to pierwszy na skalę międzynarodową bezpłatny uniwersytet prowadzony przez dzieci dla dzieci. Młodzi naukowcy w wieku od 6 do 12 lat przeprowadzają wykłady i przedstawiają własne badania naukowe dla słuchaczy w tym samym wieku. W Olsztynie Akademia działa od 2013 roku, a Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN pełni rolę jego honorowego patrona od 7 lat.
