Autor: admin

Wprowadzenie fermentowanych buraków ćwikłowych i kapusty czerwonej do codziennej diety może być pomocne w profilaktyce chorób dietozależnych oraz może chronić przed przewlekłymi stanami zapalnymi w tych chorobach – wykazali naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Badacze pod lupę wzięli związki biologicznie aktywne zdolne do hamowania procesu glikacji białek. Proces ten – będący jedną z cech cukrzycy – prowadzi do intensywnego łączenia cukru z białkami, które następnie odkładają się w komórkach, negatywnie wpływając na ich działanie.

To pierwsze badanie, które pokazuje powiązanie zawartości poszczególnych związków bioaktywnych (kwasów fenolowych, flawonoidów, antocyjanów i betalain) oraz właściwości antyglikacyjnych po spontanicznej (czyli zachodzącej samoistnie) fermentacji buraków ćwikłowych i czerwonej kapusty.

– Wykazaliśmy, że fermentacja tych warzyw wpłynęła korzystnie na zawartość w nich tych składników, które posiadają zdolność do hamowania procesu glikacji białek. A przecież nagromadzenie się produktów zaawansowanej glikacji (ang. Advanced Glycation End-products, AGEs) jest jednym z kluczowych mechanizmów prowadzących do powikłań cukrzycowych, takich jak nefropatia i retinopatia cukrzycowa – podkreśla liderka badań dr Małgorzata Starowicz, p.o. kierownika Zespołu Chemii i Biodynamiki Żywności IRZiBŻ PAN w Olsztynie.

MOC NATURALNYCH PIGMENTÓW

Buraki ćwikłowe i kapusta czerwona są popularne w Polsce nie tylko ze względu na rodzimą tradycję kulinarną, ale też z uwagi na swoje liczne korzyści zdrowotne. Bogate w antyoksydanty, witaminy, minerały i błonnik, wspierają zdrowie serca, układu krążenia, układu odpornościowego czy trawiennego, czyniąc je wartościowymi elementami zdrowej diety.

Swoją charakterystyczną barwę burak ćwikłowy zawdzięcza betalainom, a kapusta czerwona – antocyjanom; są to naturalne pigmenty, które obok właściwości barwiących wykazują też liczne działania prozdrowotne m.in. są silnymi przeciwutleniaczami (neutralizują szkodliwe wolne rodniki, wpływające negatywnie na organizm m.in. przyczyniając się do jego szybszego starzenia).

Inną właściwością związków przeciwutleniających (antyoksydantów) jest też to, że nie doprowadzają do połączenia się cukru z białkami (glikacji), czego konsekwencją jest nadmierne odkładanie się cukru w organizmie. Proces ten nasila się w czasie hiperglikemii – jednej z cech stanu przedcukrzycowego czy samej cukrzycy.

WZMACNIAJĄCA FERMENTACJA

Łącząc te zagadnienia, naukowcy chcieli sprawdzić, czyproces fermentacji buraka i czerwonej kapusty podnosi ich właściwości antyglikacyjne.I wykazali, że faktycznie tak jest. 

– Fermentacja warzyw znacząco zwiększyła biodostępność, a co za tym idzie – aktywność biologiczną kluczowych związków bioaktywnych. Surowe warzywa charakteryzują się naturalnie wysoką zawartością związków bioaktywnych, jednak ich przyswajalność w organizmie ludzkim jest ograniczona m.in. przez ścisłe połączenia tych związków ze strukturą komórkową roślin. Proces fermentacji rozkłada te struktury, uwalniając związki bioaktywne. Ponadto proces fermentacji prowadzi do powstawania nowych, korzystnych metabolitów. W rezultacie fermentowane buraki ćwikłowe i kapusta czerwona charakteryzują się silniejszymi właściwościami przeciwutleniającymi i przeciwzapalnymi, co czyni je bardziej skutecznymi w dietoterapii cukrzycy, w porównaniu do ich surowych odpowiedników. Ważne jest zrozumienie tych procesów, aby móc zoptymalizować warunki fermentacji celem zwiększenia korzyści zdrowotnych produktów końcowych – wskazuje współautorka badań dr Natalia Płatosz z Zespołu Chemii i Biodynamiki Żywności IRZiBŻ PAN w Olsztynie.

A dlaczego akurat fermentacja? – Fermentacja, która jest jedną z najdłużej znanych ludzkości naturalnych metod konserwacji żywności, wraca do łask i staje się bardzo popularna. Oprócz najpopularniejszych w Polsce kiszonych ogórków czy kiszonej kapusty otwieramy się na nowe smaki np. koreańskie kimchi. W naszych badaniach chciałyśmy też pokazać, że nasze lokalne warzywa poddane procesowi fermentacji zyskują nie tylko unikalny smak i teksturę, ale także charakteryzują się szeregiem korzyści prozdrowotnych, co może zwiększać ich atrakcyjność i zachęcać do spożywania większych ilości tych produktów– tłumaczą naukowczynie.

PRODUKTY FERMENTOWANE A DIETA

W ich ocenie ta wiedza może przynieść korzyści zarówno konsumentom, jak i producentom żywności.

– Wzrost świadomości na temat zdrowego stylu życia wśród społeczeństwa może sprawić, że produkty fermentowane, szczególnie te przeznaczone dla osób z cukrzycą lub stanem przedcukrzycowym, będą cieszyć się coraz to większym zainteresowaniem. W kontekście przetwarzania żywności, fermentacja jest jedną z interesujących technik dalszego zwiększania biodostępności i korzyści zdrowotnych bioaktywnych związków zawartych w warzywach i owocach. Dlatego niezbędna jest współpraca naukowców z producentami żywności w zakresie procesu fermentacji i wpływie produktów końcowych fermentacji na zdrowie człowieka, która może prowadzić do opracowania nowych, innowacyjnych produktów, które spełnią wysokie oczekiwania konsumentów. Takie produkty mogą być promowane jako część diety przyjaznej dla cukrzyków, a tym samym zwiększać ich wartość rynkową – podkreślają badaczki.

Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie „Foods” . To badania podstawowe, przeprowadzone w warunkach in vitro. Autorzy nie wykluczają jednak kontynuacji i przeprowadzenia kolejnych etapów badań, w tym z udziałem ludzi.

– Wykazaliśmy, że wprowadzenie fermentowanych buraków ćwikłowych i kapusty czerwonej do codziennej diety może być pomocne w profilaktyce oraz chronić przed przewlekłymi stanami zapalnymi w chorobach dietozależnych. Pamiętajmy jednak, że spożywanie warzyw surowych, jak i fermentowanych powinno być połączone ze zbilansowaną dietą i – jeśli to konieczne – odpowiednim leczeniem – podsumowują badaczki.

Read more

Konik polski to jedyna rodzima rasa koni, która wywodzi się bezpośrednio od dzikich tarpanów, a których populacja występowała na obszarze dawnych terenów Polski, Litwy i Prus. Okazją do bliższego zapoznania się z tymi fascynującymi zwierzętami jest „Weekend z konikiem polskim”, który odbędzie się w dniach 6-7 września w Popielnie, gdzie znajduje się stacja badawcza Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

„Weekend z konikiem polskim” to cykliczna impreza, w tym roku organizowana już po raz dziewiąty. Jest to wyjątkowa okazja do odwiedzenia stacji badawczej w Popielnie – położonej wśród malowniczych terenów zielonych: na półwyspie Popielniańskim, otoczonym czterema jeziorami: Śniardwy, Bełdany, Mikołajskie i Warnołty. Właśnie tam, w rezerwacie na obszarze ponad 1600 hektarów żyją na wolności koniki polskie.

Pierwszy dzień wydarzenia – 6 września – rozpocznie się od polowej próby użytkowości, przeznaczonej dla koników ubiegających się o wpis do księgi stadnej rasy konik polski oraz o włączenie do programu hodowlanego. To obowiązkowa próba dla młodych klaczy i ogierów, która ma ocenić umiejętności do pracy w zaprzęgu lub w siodle. – Do prób przystąpi 14 koni, z czego 1 pochodzi z hodowli Stacji Badawczej w Popielnie, a pozostałe należą do prywatnych hodowców z województwa warmińsko-mazurskiego – podaje mgr Aleksandra Szymborska, która kieruje hodowlą koników polskich w stacji badawczej w Popielnie.

Popołudniem odbędzie się wpis młodych ogierów i klaczy do księgi stadnej rasy konik polski oraz weryfikacja koni powyżej 5 lat. W tym roku do oceny zgłoszono dwie klacze należące do hodowli Stacji Badawczej w Popielnie.

Z kolei drugi dzień wydarzenia – 7 września – rozpocznie się od pokazu ogierów kryjących w stacji badawczej – zarówno tych przeznaczonych wyłącznie do krycia klaczy stajennych, jak i dwóch ogierów, które są również udostępniane do krycia klaczy od prywatnych hodowców. W pokazie wezmą udział ogiery o imionach: Batial P, Tojad P, Grosz P oraz Grekos D.

Kolejnym punktem będzie przegląd źrebiąt rasy konik polski. – Tym razem do oceny zgłoszono 15 źrebiąt, w tym 10 z hodowli Stacji Badawczej w Popielnie oraz 5 od hodowców terenowych. Komisja oceni typ, pokrój, zdrowie oraz ruch (w stępie i kłusie), przyznając maksymalnie 20 punktów. Warmińsko-Mazurski Związek Hodowców Koni w Olsztynie ufundował puchary dla właścicieli trzech najlepiej ocenionych źrebiąt – podaje Aleksandra Szymborska.

– Organizacja wydarzenia oraz przygotowanie koni do wystawy, jak co roku, jest w głównej mierze zasługą pracowników Stacji Badawczej oraz młodych jeźdźców z Ośrodka Stacji Badawczej IRZiBŻ. W przygotowaniach do próby zaprzęgowej wzięli udział: Jacek Lipka, pracownik Stacji oraz Hubert Cytowski, doświadczony zawodnik zaprzęgów parokonnych, mający na koncie liczne sukcesy na arenie krajowej i międzynarodowej. W przygotowaniach uczestniczyła także instruktorka Anna Poręba, która aktywnie angażowała się w przygotowanie koni – wskazała Aleksandra Szymborska.                    

SPADKOBIERCY TARPANÓW

Koniki polskie są końmi w typie prymitywnym, ukształtowanym głównie przez naturę, a w mniejszym stopniu przez człowieka. Potrafią się jednak podporządkować człowiekowi i z nim współpracować.

Konik polski jest jedyną rodzimą, pierwotną rasą koni, wywodzącą się od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku, a na niektórych terenach nawet do początku XIX wieku, można było spotkać na obszarze dawnej wschodniej Polski, Litwy i Prus. – W 1936 roku prof. Tadeusz Vetulani podjął próbę rekonstrukcji tej pierwotnej rasy, wykupując konie najbardziej zbliżone wyglądem do tarpanów i umieszczając je w rezerwacie w Białowieży. To on wprowadził nazwę „konik polski”. Kontynuacją tej pracy po jego śmierci zajęto się w Popielnie, gdzie do dziś prowadzona jest hodowla koników polskich w systemie rezerwatowym i stajennym – opowiada mgr Aleksandra Szymborska.

W Popielnie hodowla koników polskich jest prowadzona w dwóch systemach utrzymania: stajennym oraz rezerwatowym (gdzie zwierzęta żyją przez cały rok w środowisku naturalnym, a ingerencja człowieka jest ograniczona do minimum). W sumie żyją tam 94 konie.

Konie rezerwatowe żyją w grupach rodzinnych zwanych tabunami lub haremami. W każdej z nich żyje jeden dorosły ogier, klacze, tegoroczne źrebięta oraz czasem młodzież stada. Obecnie w rezerwacie żyje 25 koników polskich i 13 źrebiąt, tworzących trzy tabuny plus tzw. grupę kawalerską złożoną z dwóch młodych ogierów. Najstarszym koniem w rezerwacie w Popielnie jest 30-letnia klacz Hala. Ogiery żyją zazwyczaj około 22-23 lat.

STACJA BADAWCZA W POPIELNIE

Stacja badawcza w Popielnie należy do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN od 2016 roku. Jednostka zajmuje się: hodowlą zachowawczą koników polskich w systemie stajennym i rezerwatowym; hodowlą zachowawczą bydła rasy polska czerwona, rolnictwem – uprawą i siewem zbóż, produkcją pasz dla zwierząt; gospodarką lasem doświadczalnym, stanowiącym rezerwat dla wolnożyjących tabunów konika polskiego; turystyką (stacja posiada bazę noclegową, muzeum przyrodnicze, zagrody pokazowe zwierząt hodowlanych, ścieżki rowerowe oraz polany biwakowe).

W stacji prowadzone są badania naukowe m.in. związane z behawiorem i dobrostanem koników polskich dotyczące np. ich struktury socjalnej czy relacji między osobnikami. 

Stacja nieustannie się rozwija. – W ciągu minionych dziewięciu lat – dzięki podjętym przez Instytut działaniom w ramach kosztów własnych oraz w dużej mierze dzięki dwukrotnie otrzymanej dotacji celowej z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na utrzymanie potencjału specjalnego urządzenia badawczego – udało się przywrócić do użytkowania grunty rolne oraz użytki zielone należące do stacji. Ponadto część budynków gospodarskich w Popielnie została przekształcona przy użyciu środków własnych stacji – podaje kierownik Stacji Badawczej w Popielnie dr Mamadou Bah.

W 2023 roku Stacja Badawcza otrzymała decyzję o finansowaniu budowy stajni. Projekt – o nazwie: „Centrum badań nad behawiorem, bioróżnorodnością i zdrowotnością konika polskiego” – umożliwi kontynuowanie popielniańskiej hodowli konika polskiego prowadzonej w systemie stajennym oraz rezerwatowym, a także wykorzystanie tego unikatowego gatunku na skalę światową modelu eksperymentalnego m.in. do badań biomedycznych i bioweterynaryjnych, szczególnie z zakresu chorób metabolicznych, degeneracyjnych, autoimmunologicznych, badań nad niepłodnością, zagrożeń epidemiologicznych (bakteryjnych, wirusowych, parazytologicznych), behawioru oraz wpływu i zagrożeń środowiska.

– Naszą hodowlę prowadzimy w celu ochrony i wykorzystania potencjału rodzimej rasy zachowawczej koni, uznawanej za unikalny relikt przyrodniczo-hodowlany, świadczący o naszej polskiej kulturze materialnej i wkładzie, jaki wnieśliśmy do kultury hodowlanej i nauki świata – podsumowuje dr Mamadou Bah.

Więcej informacji o stacji na stronie: https://popielno.pl/.

Read more

Sposób, w jaki larwa okonia widzi świat i jak rozwija się u niej narząd wzroku to wpływ ojca – wykazali naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. To pierwszy udowodniony czynnik niegenetycznego dziedziczenia ze strony ojca, czyli jego wpływu na jakość potomstwa.

– Nasze badanie po raz pierwszy ujawnia znaczący wpływ genomu ojcowskiego na rozwój układu wzrokowego u ryb. Stanowi ono krok milowy do rozwiązania zagadki, jakie czynniki ze strony samicy i/lub samca sprawiają, że jedna ryba z ich potomstwa jest jakościowo lepsza, a druga gorsza – podkreśla dr hab. Daniel Żarski z Zespołu Biologii Gamet i Zarodka IRZiBŻ PAN w Olsztynie.

Wyniki badań zostały właśnie opublikowane na łamach czasopisma „Scientific Reports”.

PRZETRWAJĄ NAJSILNIEJSI

Wiedza o tzw. genach efektu ojcowskiego – czyli genów, na których ekspresję u potomstwa wpływają czynniki ojcowskie obecne w plemnikach – u ryb jest bardzo ograniczona.

Aby zbadać ten temat naukowcy przeprowadzili eksperyment zapłodnienia jaj okonia dwoma rodzajami plemników: świeżych i poddanych kriokonserwacji (czyli zamrożonych w bardzo niskich temperaturach), a następnie przeanalizowali transkryptom (zestaw cząsteczek mRNA obecny w określonym momencie w komórce, grupie komórek lub organizmie) u uzyskanego potomstwa w stadium larwalnym.

Okazało się, że kriokonserwacja zadziałała jako czynnik pozytywnej selekcji plemników. – Kriokonserwacja jest ogromnym szokiem dla komórek, który przetrwają tylko te najsilniejsze, dlatego plemniki poddane temu procesowi były jakościowo lepsze niż te świeże – wyjaśnia naukowiec.

OJCIEC ODPOWIADA ZA WZROK

Następnie badacze sprawdzili, jak potomstwo – w stanie larwalnym – adaptuje się do życia, czyli do warunków środowiskowych.

– W transkryptomie świeżo wyklutych larw znajduje się wszystko, co matka i ojciec przekazali potomstwu; te geny uległy już ekspresji, czyli „zadziałały”, a jeszcze nie wpływają na nie czynniki zewnętrzne. To taki „czysty” zestaw informacji przekazanych od rodziców – tłumaczy Daniel Żarski. 

I właśnie w takim zestawie naukowcy zidentyfikowali dziesięć genów będących pod kontrolą ojca, które są zaangażowane w rozwój układu wzrokowego.

Ponadto wykazali, że lepszy wzrok miały larwy zapłodnione plemnikami po kriokonserwacji, co może świadczyć o lepszej jakości tego potomstwa i lepszym przystosowaniu do startu w samodzielne życie.

– Rozwój narządu i układu wzroku jest niezwykle ważnym etapem w procesie rozwoju okonia. Już w stadium larwalnym – kiedy oczy stanowią największy i najważniejszy organ u okonia; ciało rośnie dopiero później – wzrok pozwala się zorientować, gdzie jest światło i następnie, gdzie szukać pożywienia – opowiada badacz.

Dodaje, że opisane geny, które warunkują rozwój układu wzrokowego mogą być też powiązane z innymi funkcjami organizmu, ale to temat na dalsze badania.

PROJEKT EKSPLORACYJNY

Badania były prowadzone w ramach projektu pn. „Transkryptomiczna i zootechniczna analiza wpływu rodzicielskiego na jakość potomstwa u okonia, Perca fluviatilis”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN).

– Nasz projekt jest projektem eksploracyjnym; nie bazujemy na założonych hipotezach, ale staramy się zrozumieć te mechanizmy, które zaobserwujemy. Jestem zadowolony z dotychczasowego postępu i liczę, że wyniki kolejnych eksperymentów i analiz będą równie interesujące – podkreśla Daniel Żarski.

Głównym celem jest poznanie mechanizmu wpływu niegenetycznego dziedziczenia u okonia i zrozumienie, dlaczego jedne ryby lepiej sobie radzą, a inne gorzej. Wyniki mogą się przyczynić do rozwoju nauki w temacie rozrodu i larwikultury ryb okoniowatych, a także w przyszłości mogą być przydatne dla hodowców i ekologów ryb.

Projekt rozpoczął się w 2021 r. i potrwa do 2026 r. Kwota dofinansowania wynosi ponad 2,8 mln zł. Partnerem IRZiBŻ PAN w realizacji projektu jest Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy.

Więcej o badaniach i zagadce wpływu rodzicielskiego można przeczytaj tutaj.

Read more