Archiwa

Wsparcie procesu reprodukcji ryb w przypadku wystąpienia katastrofy ekologicznej, zabezpieczenie stabilności hodowli w wylęgarniach ryb oraz ochrona puli genowej – to główne cele banków nasienia ryb, których tworzeniem zajmują się naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

– Świadomość potrzeby tworzenia banków nasienia ryb wciąż rośnie. Ubiegłoroczna katastrofa ekologiczna na Odrze uświadomiła, jak ważne jest posiadanie zaplecza, by w takich sytuacjach móc sprawnie i skutecznie rozpocząć proces reprodukcji rodzimych populacji ryb – podkreśla dr Sylwia Judycka z Zespołu Biologii Gamet i Zarodka IRZiBŻ PAN.

Oprócz ochrony zagrożonych gatunków czy całych populacji ryb, banki nasienia pozwalają także na zabezpieczenie stabilności linii hodowlanych w wylęgarniach ryb. Właśnie przy tworzeniu banku nasienia ryb dla największego zakładu tego typu w Polsce, mieszczącego się w miejscowości Dąbie (Wylęgarnia Ryb Dąbie), pracowała dr Sylwia Judycka. Przedsięwzięcie było realizowane w ramach projektu z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR).

– Posiadanie zamrożonego nasienia bardzo ułatwia hodowlę w różnych sytuacjach np. w przypadku, gdy dojrzałość płciowa samic i samców z różnych powodów nie zachodzi w tym samym czasie albo gdy w jakimś roku hodowla nie dysponuje dojrzałymi płciowo samcami, co uniemożliwia pozyskanie świeżego nasienia do tarła – wskazuje naukowczyni.

Wsparcie efektywności w hodowli to niejedyny powód posiadania banku nasienia ryb. – Również w hodowlach może dojść do katastrofy, gdy w wodzie zostanie wykryty groźny dla ryb wirus. W takich sytuacjach, niestety, trzeba zutylizować cały zasób gospodarstwa. Jego odbudowa naturalnymi metodami może trwać lata; przy wykorzystaniu zamrożonego nasienia cennych linii hodowlanych proces ten będzie zdecydowanie szybszy – podkreśla Sylwia Judycka.

Jak wskazuje badaczka, obecnie główną barierą przed posiadaniem banku nasienia ryb są kwestie finansowe: koszty stworzenia takiej bazy oraz jej utrzymania.

Nasienie ryb przed zdeponowaniem w banku jest poddawane procesowi kriokonserwacji (przechowywaniu w ultra niskiej temperaturze -196°C). – Napełniamy nasieniem cienkie, kilkunastocentymetrowe słomki, które na specjalnych ramkach są mrożone w oparach ciekłego azotu, a następnie są przenoszone do kontenerów z ciekłym azotem. Każda słomka z próbą zamrożonego nasienia jest dokładnie opisana, co umożliwia właściwą identyfikację zamrożonych prób nasienia oraz posiada określoną liczbę plemników w jednym mililitrze – tłumaczy specjalizująca się w tym naukowczyni.

Żywotność tak zamrożonego i przechowywanego nasienia jest wyliczana nawet na tysiące lat. – Dotychczas badaliśmy nasienie rozmrożone po kilku latach i nadal charakteryzowało się wysoką jakością – podaje Sylwia Judycka.

Zainteresowania badawcze dr Sylwii Judyckiej obejmują badania nasienia ryb – jego jakości czy poznania mechanizmów odpowiedzialnych np. za dojrzewanie plemników neosamców pstrąga tęczowego (neosamiec to ryba z odwrócona płcią). Główną metodą stosowaną w prowadzonych przez dr Sylwię Judycką badaniach jest wspomniana kriokonserwacja.

Ostatnie publikacje naukowe dr Sylwii Judyckiej dotyczyły m.in. opracowania wytycznych dla udoskonalenia procesu kriokonserwacji oraz oceny jakości nasienia ryb łososiowatych z odwróconą płcią.

We wrześniu badaczka rozpoczyna trzymiesięczny staż naukowy we Francji (w Laboratory of Fish Physiology and Genomics INRAE w Rennes), aby poznać technikę badawczą zwaną edycją genów i móc ją później wykorzystać w dalszych swoich badaniach.

Za swoje osiągniecia naukowe dr Sylwia Judycka została wyróżniona stypendium „L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki” (2022).

Czytaj więcej

Próby pracy koników polskich w zaprzęgu i w siodle oraz prezentacja źrebiąt – znalazły się w programie „Weekendu z konikiem polskim”, który odbędzie się w dniach 1-2 września w Popielnie (woj. warmińsko-mazurskie), gdzie znajduje się stacja badawcza Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

– Koniki polskie są końmi w typie prymitywnym, ukształtowanym głównie przez naturę, a w mniejszym stopniu przez człowieka. Potrafią się jednak podporządkować człowiekowi i z nim współpracować. Zapraszamy na wydarzenie nie tylko hodowców, ale także wszystkich zainteresowanych, którzy chcieliby zobaczyć przedstawicieli tej fascynującej rasy – mówi prof. dr hab. Marta Siemieniuch, która kieruje hodowlą koników polskich w stacji badawczej w Popielnie.

„Weekend z konikiem polskim” to cykliczna, dwudniowa impreza. W piątek 1 września odbędzie się polowa próba użytkowości dla koników polskich. To obowiązkowa próba dla młodych klaczy i ogierów, która ma ocenić umiejętności do pracy w zaprzęgu lub w siodle. – Przeprowadzimy próbę wierzchową, czyli w siodle, na dystansie 3600 metrów oraz próbę zaprzęgową na dystansie 3200 metrów. Sędziowie będą oceniać różne parametry m.in. ruch w stępie i kłusie, czas przebycia dystansu, zachowanie konia i jego parametry fizjologiczne. W tym roku do próby zaprzęgowej przystąpi 7 koni, a do wierzchowej – 17 – wyjaśnia prof. Marta Siemieniuch.

Sobota 2 września to z kolei czempionat źrebiąt pod matkami. – Podczas wydarzenia zostaną zaprezentowane źrebięta urodzone w tym roku, w obecności swoich matek. Sędziowie ocenią ich typ, budowę, zdrowie i rozwój oraz ruch w stępie i kłusie – zapowiada prof. Marta Siemieniuch.

Zbliżające się wydarzenie to także okazja do odwiedzenia stacji badawczej w Popielnie, która jest położona na półwyspie Popielniańskim, otoczonym trzema jeziorami: Śniardwy, Bełdany i Warnołty. Właśnie tam, w rezerwacie na obszarze ponad 1600 hektarów żyją na wolności koniki polskie.

SPADKOBIERCY TARPANÓW

Konik polski jest jedyną rodzimą, pierwotną rasą koni, wywodzącą się od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku, a na niektórych terenach nawet do początku XIX wieku, można było spotkać na obszarze dawnej wschodniej Polski, Litwy i Prus. – W tym czasie tarpany zostały wyłapane i przekrzyżowane z lokalnymi końmi wykorzystywanymi do prac w gospodarstwie. Konik polski jest więc krzyżówką tarpana z lokalnym, małym koniem roboczym – wskazuje prof. Marta Siemieniuch.

Nazwę „konik polski” wprowadził w pierwszej połowie XX wieku badacz i propagator koni prymitywnych prof. Tadeusz Vetulani. Umieścił on koniki polskie w rezerwacie leśnym w Białowieży.

W Popielnie hodowla koników polskich jest prowadzona w dwóch systemach utrzymania: stajennym oraz rezerwatowym (gdzie zwierzęta żyją przez cały rok w środowisku naturalnym, a ingerencja człowieka jest ograniczona do minimum). W sumie żyją tam 102 konie.

Konie rezerwatowe żyją w grupach rodzinnych zwanych tabunami lub haremami. W każdej z nich żyje jeden dorosły ogier, klacze, tegoroczne źrebięta oraz czasem młodzież stada. Obecnie w rezerwacie żyje 26 koników polskich i 16 źrebiąt, tworzących trzy tabuny plus tzw. grupę kawalerską złożoną z dwóch młodych ogierów. Najstarszym koniem w rezerwacie w Popielnie jest 29-letnia klacz Hala. Ogiery żyją zazwyczaj około 22-23 lata.

Konik polski jest rasą uznawaną za zagrożoną wygięciem. – Rozwój tej rasy, zwłaszcza w chowie stajennym, jest bardzo intensywny m.in. za sprawą programu dopłat w celu zachowania różnorodności genetycznej. W sumie klaczy jest ponad 2,5 tys., a ogierów około 250 – podaje prof. Marta Siemieniuch.

STACJA BADAWCZA W POPIELNIE

Stacja badawcza w Popielnie należy do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN od 2016 roku. Jednostka zajmuje się: hodowlą zachowawczą koników polskich w systemie stajennym i rezerwatowym; hodowlą zachowawczą bydła rasy polska czerwona, rolnictwem – uprawą i siewem zbóż, produkcją pasz dla zwierząt; gospodarką lasem doświadczalnym, stanowiącym rezerwat dla wolnożyjących tabunów konika polskiego; turystyką (stacja posiada bazę noclegową, muzeum przyrodnicze, zagrody pokazowe zwierząt hodowlanych, ścieżki rowerowe oraz polany biwakowe).

Jak podkreśla kierownik stacji dr Mamadou Bah, to wyjątkowe miejsce w kraju. – Nie zawahałbym się powiedzieć, że nawet na całym świecie m.in. ze względu na położenie wśród tak malowniczych terenów zielonych – podkreśla.

W stacji prowadzone są badania naukowe m.in. związane z behawiorem i dobrostanem koników polskich dotyczące np. ich struktury socjalnej czy relacji między osobnikami. 

Stacja nieustannie się rozwija. Jej bieżące plany rozwojowe polegają przede wszystkim na rozszerzeniu istniejącej infrastruktury oraz budowie nowej. – Planujemy m.in. odrestaurowanie stajni konika polskiego, na którą mamy już finansowanie, oraz budynków do wykorzystania turystycznego, a także zakończenie remontu budynku byłej szkoły pod kątem organizacji tam zielonych szkół czy warsztatów dla dzieci i młodych naukowców – mówi dr Mamadou Bah.

Więcej informacji o stacji na stronie: https://popielno.pl/

Czytaj więcej

Dr Joanna Szuszkiewicz, która zrealizowała pracę doktorską pod kierunkiem prof. dr hab. Moniki Kaczmarek została laureatką Nagrody Naukowej Towarzystwa Biologii Rozrodu za najlepszą pracę naukową z zakresu biologii rozrodu w roku 2022.

Nagrodzona publikacja pt. „Early steps of embryo implantation are regulated by exchange of extracellular vesicles between the embryo and the endometrium” autorstwa Joanny Szuszkiewicz, Kamila Myszczyńskiego, Żanety P. Reliszko, Yael Heifetz i Moniki M. Kaczmarek ukazała się w czasopiśmie FASEB Journal 36: e22450 (2022); https://doi.org/10.1096/fj.202200677R. Publikacja weszła w skład rozprawy doktorskiej obronionej przez dr Szuszkiewicz w marcu 2023 roku, a realizowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Moniki M. Kaczmarek w Zespole Mechanizmów Działania Hormonów naszego Instytutu.

W pracy dr Szuszkiewicz i wsp. (2022) zaprezentowany został mechanizm komunikacji między zarodkiem a matką w okresie okołoimplantacyjnym z udziałem pęcherzyków zewnątrzkomórkowych (EVs) niosących miRNA. EVs zidentyfikowane w macicy i wraz z niesionymi przez nie miRNA, pochodzenia zarówno zarodkowego jak i matczynego, okazują się modulować transkryptom zarodka, wpływając na jego prawidłowy wzrost, rozwój i implantację. Wyniki te stanowią ważny wkład w zrozumienie skomplikowanych procesów zachodzących podczas wczesnej ciąży.

Naukowa Nagroda TBR przyznawana jest za pracę naukową z dziedziny biologii rozrodu opublikowaną w czasopiśmie krajowym lub zagranicznym naukowcom, którzy nie ukończyli 35 lat i są pierwszym autorem pracy lub autorem korespondencyjnym.

Więcej informacji tutaj.

Czytaj więcej

Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie dołączył do dużego unijnego partnerstwa na rzecz rozwoju zrównoważonej produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji żywności – Future FoodS. Ten jedyny polski podmiot w tym międzynarodowym konsorcjum będzie odpowiedzialny za stworzenie europejskiej sieci tzw. living labs, czyli laboratoriów, w których opracowywane i testowane będą nowe rozwiązania dla branży agrifood.

– Zapewnienie ludziom bezpieczeństwa żywnościowego to jedno z kluczowych wyzwań na całym świecie. W tym kontekście ważne jest, aby działania na rzecz produkcji i konsumpcji zdrowej, odżywczej i różnorodnej żywności, miały również przełożenie na zrównoważony rozwój środowiskowy, społeczny i gospodarczy. Dlatego misją naszego partnerstwa jest integrowanie prac europejskich ośrodków badawczych i branży spożywczej na rzecz stworzenia zdrowego, przyjaznego dla środowiska, bezpiecznego społecznie, sprawiedliwego i opłacalnego ekonomicznie systemu żywnościowego w Europie, w perspektywie 2030 roku i późniejszej – podkreśla Mariusz Piskuła, dyrektor Instytutu.

W Partnerstwie na rzecz Zrównoważonych Systemów Żywnościowych (ang. Partnership for Sustainable Food Systems) bierze udział 87 instytucji z całej Unii Europejskiej. To podmioty naukowe, producenci żywności, ustawodawcy, ośrodki wsparcia innowacji i organizacje działające w branży rolno-spożywczej. Koordynatorem inicjatywy jest Francuska Narodowa Agencja Badawcza (ANF).

Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie jest jednym z najbardziej znaczących ośrodków badawczych w Polsce skupiających się na badaniach naukowych z zakresu żywności m.in. jej bezpieczeństwa, prozdrowotnego działania czy innowacji spożywczych.

W ramach partnerstwa, polski przedstawiciel, wraz z dużym belgijskim klastrem rolno-spożywczym Flanders’ Food, będzie współzarządzał pracami na rzecz stworzenia unijnej sieci tzw. living labs.

– Living labs to tzw. żywe laboratoria, czyli wielopodmiotowe struktury, otwarte na innowacje i współpracę lokalną. Ich głównym zadaniem jest kompleksowe testowanie rozwiązań w warunkach rzeczywistych, z udziałem możliwie wszystkich zainteresowanych stron. W naszym przypadku chodzi o laboratoria, w których opracowywane i sprawdzane są nowe rozwiązania z obszaru żywności m.in. z udziałem samych konsumentów. W ramach partnerstwa będziemy identyfikować takie miejsca w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej, a następnie stworzymy międzynarodową sieć – wyjaśnia Iwona Kieda, specjalista ds. realizacji projektów w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN.

Celem obranym przez Unię Europejską jest, aby w przyszłości ta sieć żywych laboratoriów tworzyła kręgosłup ekosystemu systemów żywnościowych.

Działania prowadzone w ramach opisywanego partnerstwa skupiają się wokół zagadnienia zrównoważonych systemów żywnościowych (ang. sustainable food systems). Chodzi o taki system produkcji i konsumpcji żywności, który w sposób sprawiedliwy i uczciwy zapewni społeczeństwu bezpieczną i zdrową żywność, dbając o niski wpływ na środowisko.

Konsorcjum będzie ogłaszać nabory na projekty międzynarodowe otwarte dla podmiotów spoza partnerstwa, które będą promować prowadzenie badań i tworzenie innowacji w takich obszarach jak:

• zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego;
• zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, mających źródło w systemach żywnościowych;
• zapewnienie dostępności wody m.in. w kontekście nawiedzających Europę susz;
• zapobieganie marnowaniu żywności;
• odpowiednie modele biznesowe dla sektora spożywczego w Unii Europejskiej, obejmujące m.in. przyjazne dla środowiska zarządzanie;
• zapewnienie różnorodności i inkluzywności w systemach żywnościowych.

Partnerstwo na rzecz Zrównoważonych Systemów Żywnościowych wpisuje się w globalne działania w ramach opracowanych przez ONZ Celów Zrównoważonego Rozwoju, szczególnie w cel 17: Wzmocnić środki wdrażania i ożywić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Czytaj więcej