Nasz Instytut liderem dużego unijnego projektu „CROSSPATHS”

Rozwój międzynarodowej współpracy jednostek naukowych na rzecz lepszego wykorzystywania inwestycji finansowanych z Regionalnych Programów Operacyjnych i tworzenia innowacji w dziedzinie żywności, zdrowia i biogospodarki – to główny cel projektu „CROSSPATHS”, realizowanego w ramach programu Horyzont Europa przez instytucje z Polski, Portugalii i Estonii.

Liderem konsorcjum jest Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Pozostali partnerzy to: Katolicki Uniwersytet Portugalski i Estoński Uniwersytet Przyrodniczy. Są to przedstawiciele tzw. krajów wideningowych, czyli takich, w których poziom doskonałości naukowej jest niższy od średniej w Unii Europejskiej.

Każda z jednostek zaangażowanych w projekt skorzystała już z funduszy EFRR, czyli środków uzyskanych z Regionalnych Programów Operacyjnych na inwestycje w infrastrukturę naukowo-badawczą. Wszyscy mają też doświadczenie z pozyskiwaniem grantów z unijnego programu Horyzont Europa.

– Projekt „CROSSPATHS” pozwoli połączyć siły i stworzyć grupę z unikalną wiedzą umożliwiającą dostarczanie kompleksowych rozwiązań w zakresie technologii żywności, zdrowia i biogospodarki w systemach europejskich. Dzięki temu grupa stanie się dużym i znaczącym graczem na arenie międzynarodowej, specjalizującym się w dostarczaniu innowacyjnych rozwiązań żywnościowych o działaniu prozdrowotnym i ograniczonym wpływie na środowisko naturalne – podkreśla prof. Mariusz Piskuła, dyrektor Instytutu i koordynator projektu.  

Celem działań podejmowanych w projekcie jest opracowanie wspólnej strategii umiędzynarodowienia oraz uruchomienie programów na rzecz budowania potencjału kadrowego instytucji. Wymiany pracowników, wizyty studyjne, szkoły letnie, specjalistyczne szkolenia i kursy, oraz udział w międzynarodowych spotkaniach brokerskich to tylko niektóre z zaplanowanych działań. Pozwoli to wzmocnić powiązania tych jednostek naukowych z wiodącymi sieciami europejskimi, a w konsekwencji umożliwi im stanie się pożądanymi partnerami w konsorcjach programu Horyzont Europa.

Partnerzy projektowego konsorcjum będą wspierani przez ośrodek mentorski z Holandii (Wageningen Research), co pozwoli im rozwinąć swoje kompetencje w zakresie zarządzania badaniami, zwłaszcza w kwestii ubiegania się o projekty badawczo-rozwojowe i efektywnej komercjalizacji usług oferowanych dzięki wykorzystaniu inwestycji badawczych finansowanych ze środków unijnych.

IRZiBŻ PAN w Olsztynie koordynuje cały projekt. W ramach poszczególnych zadań Instytut jest odpowiedzialny za opracowanie wspólnej strategii umiędzynarodowienia, organizację międzynarodowych spotkań i konferencji oraz spotkania brokerskiego w Brukseli.

– Zaangażowanie w ten duży międzynarodowy projekt jest okazją do zaprezentowania możliwości i potencjału naszej – wiodącej w kraju – jednostki naukowej poza granicami Polski, i zwiększa szanse na wdrożenie efektów naszych badań na rynkach europejskich.

– dodaje prof. Piskuła.   Projekt – finansowany ze środków unijnych – potrwa do końca kwietnia 2026 roku. Całkowity budżet wynosi prawie 1,2 mln euro.

Czytaj więcej

Zbigniew Lipiński odebrał z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy nominację profesorską

Zbigniew Lipiński odebrał z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy nominację profesorską. Tytuł profesora nauk rolniczych w dyscyplinie zootechnika i rybactwo otrzymał 30 marca 2022 r. Uroczystość wręczenia aktów nominacyjnych nauczycielom akademickim oraz pracownikom nauki i sztuki odbyła się 10 czerwca br. w Pałacu Prezydenckim.

Zbigniew Lipiński jest pracownikiem Zespołu Mechanizmów Działania Hormonów naszego Instytutu. Obecnie profesor nauk rolniczych, a w całościowym dorobku naukowym również dr hab. pszczelnictwa, dr n. wet., parazytolog, specjalista chorób owadów użytkowych, mistrz pszczelarz. Twórca pierwszej kompleksowej teorii porzucania gniazd przez roje pszczół miodnych, pt. „Essence and Mechanism of Nest Abandonment by Honey Bee Swarms” – nagrodzonej złotym medalem przez XXXVI Światowy Kongres Apimondii w Durbanie (Południowa Afryka). Autor najobszerniejszej w świecie monografii w całości poświęconej żywieniu pszczoły miodnej pt. „Honey Bee Nutrition and Feeding” – nagrodzonej srebrnym medalem przez XLVI Kongres Apimondii w Montrealu (Kanada).

Odkrywca warrobójczych właściwości amitrazy oraz sposobów jej stosowania w leczeniu pszczół. W tym współtwórca Apiwarolu – pierwszego leku przeciwko Varroa destructor w postaci tabletki dymnej. Autor patentu na sublimator kwasu szczawiowego do zabijania Varroa w koloniach pszczelich. Autor oraz współautor ponad 200 publikacji naukowych z szeroko pojętego pszczelarstwa. Członek Pszczelniczego Towarzystwa Naukowego oraz Płockiego Towarzystwa Naukowego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za twórczą pracę na rzecz polskiego pszczelarstwa.

Gratulujemy!

Czytaj więcej

[MSCA4Ukraine] Postdoc in research related to omics technologies and life sciences

Job Information

Organisation/Company: Institute of Animal Reproduction and Food Research of Polish Academy of Sciences

Research Field:

  1. Chemistry » Biochemistry;
  2. Technology » Biotechnology;
  3. Biological sciences » Biological engineering;
  4. Biological sciences » Nutritional sciences.

Researcher Profile:

First Stage Researcher (R1)

Country:

Poland

Application Deadline:

7 Aug 2024 – 23:59 (Europe/Warsaw)

Job Status:

  • Full-time,
  • Hours Per Week: 40,
  • Offer Starting Date: 1 Oct 2024.

Programme:

Horizon Europe – MSCA [MSCA4Ukraine]

OFFER DESCRIPTION:

The Institute of Animal Reproduction and Food Research of the Polish Academy of Sciences in Olsztyn, Poland, is seeking doctoral students and PhD holders/postdoctoral fellows from Ukraine for a period of 6 to 24 months within the MSCA4Ukraine Programme. Candidates should have relevant skills in research related to omics technologies and life sciences, particularly nutrigenomics, to investigate the effects of food and food constituents on gene expression in humans and animals and the development of diet-related diseases.

DESCRIPTION OF THE POSITION:

Main responsibility for performing technically demanding epigenomic assays (DNA methylation, ATAC-seq, ChIPmentation) with PBMCs obtained from an intervention study. In addition, supporting PhD students in wet-lab and computational analysis.

BASIC DUTIES:

  1. Large scale data analysis of transcriptomic and epigenomic data obtained from samples of the intervention study;
  2. Creating mechanistic models from large-scale data obtained from the samples of the intervention study;
  3. Integration of the data using bioinformatics approaches including machine learning methods;
  4. Performing in silico interventions with the mechanistic models.

Where to apply:

m.cieslik@pan.olsztyn.pl

REQUIREMENTS

  1. PhD in Biochemistry, Molecular Biology or Genomics (PhD in progress if interrupted);
  2. Experience in molecular biology;
  3. Training in bioinformatics;
  4. Experience with analysis of high-throughput ‘omics data;
  5. Scientific achievements, including publications in renowned scientific journals;
  6. Achievements resulting from:
    •   conducting scientific research,
    •   awards, workshops and scientific training,
    •   participation in research projects.

ADDITIONAL SKILLS:

  1. MSc in Computer Science, Statistic or Bioinformatics will be considered a clear advantage;
  2. High motivation to work in a multidisciplinary team;
  3. Excellent communication skills for effective interaction with the multidisciplinary cohort of researchers;
  4. Proactive, motivated, showing initiative;
  5. Good work organization;
  6. Fluency in English in writing and speaking;
  7. Good writing and presentation skills;

BENEFITS:

FELLOWSHIP DETAILS IN MSCA4UKRAINE PROGRAMME:

  • Living Allowance: 3581 EUR gross per month,
  • Additional Allowances: Special allowances depending on the specific situation of the candidate.

ELIGIBILITY CRITERIA:

  1. Candidates must be one of the following:
    • Ukrainian nationals,
    • Stateless persons,
    • Nationals from third countries other than Ukraine, with primary residence in Ukraine as of 24 February 2022;
  2. Candidates must have been displaced from Ukraine on or after 24 February 2022.
  3. Candidates must either be:
    • Postdoctoral researchers (i.e., in possession of a doctoral degree by the time the fellowship begins),
    • Doctoral candidates enrolled at a higher education institution in Ukraine as of 24 February 2022;
  4. Candidates must possess the language skills required to successfully conduct their research activities at the host institution, as confirmed by the host institution;
  5. Current and former MSCA4Ukraine fellows are not eligible.

APPLICATION DOCUMENTS:

  1. Scientific CV;
  2. Cover letter;
  3. Recommendation letter from former supervisor.

SELECTION PROCESS:

  1. Person selected by the Recruitment Committee will be the institution’s candidate to be included in MSCA4U grant proposal;
  2. The Institute does not guarantee that the grant application will be succesful;
  3. Eligable candidates will be invited to an online interviews, where they will be able to present their achievements, scientific interests, and their knowledge in the field will be assessed;
  4. Top 3 best evaluated candidates will be asked to present a specific topic;
  5. Person evaluated best will be offered the position (in grant proposal).

ADDITIONAL COMMENTS:

Please include the following statement in your application documentation (CV preferably):

„I hereby agree to the processing of my personal data included in the application documentation by the Institute of Animal Reproduction and Food Research of Polish Academy of Sciences in Olsztyn, Tuwima 10, 10-748 Olsztyn, for the purpose of carrying out the current recruitment process”.

Your personal data will be processed for the purpose of the recruitment procedure by the Institute of Animal Reproduction and Food Research of Polish Academy of Sciences in Olsztyn. Full information available here.

Czytaj więcej

Papryka w przyprawach – nowy potencjał alergenny

Naukowcy z Zespołu Immunologii i Mikrobiologii Żywności naszego Instytutu zdefiniowali szereg wysoce immunoreaktywnych peptydów i białek, obecnych w przyprawach zawierających paprykę. Ich obecność w organizmie osób pierwotnie uczulonych na paprykę może wywoływać reakcje alergiczne, włącznie z szokiem anafilaktycznym oraz wzbudzać reaktywność krzyżową z innymi alergenami.

Aktualny wzrost spożycia żywności wysoko przetworzonej, zwłaszcza z dużą ilością przypraw, niesie ze sobą zwiększone ryzyko nadwrażliwości natychmiastowej, typu I, ze względu na możliwą obecność w żywności alergenów ukrytych, których konsument się nie spodziewa. Papryka to owoc powszechnie spożywany w postaci świeżej lub jako przyprawa. Stosowana jest  w pizzach, zupach gulaszowych, przetworach mięsnych, sałatkach warzywnych czy sokach.

– Alergia na paprykę jest diagnozowana rzadko, więc białka papryki nie należą do głównych alergenów pokarmowych, jednak jej przypadkowe spożycie przez osobę uczuloną może wywołać ciężką reakcję organizmu, w tym wstrząs anafilaktyczny. Mimo to, alergenność białek papryki nie została jeszcze dokładnie zbadana. Dotychczas, zidentyfikowano i ujęto w oficjalnych bazach danych (WHO/IUIS) 3 alergeny papryki (Cap a 1, Cap a 2 i Cap a 7) i to na nie właśnie kładzie się nacisk przy diagnozowaniu osób potencjalnie uczulonych – mówi prof. Wróblewska.

– Co więcej, mimo regulacji prawnych, na rynkach światowych wciąż obecne są produkty, których etykietowanie nie zawsze wymaga wskazania obecności papryki. W naszych badaniach chcieliśmy ocenić zagrożenia wynikające ze spożywania papryki będącej składową przypraw, gdyż stanowią one istotny element kuchni polskiej i światowej. Staraliśmy się zidentyfikować peptydy i białka papryki, które mogły wywołać ciężką reakcję alergiczną u pacjentów, u których mimo wyraźnych objawów klinicznych, wyniki testów na alergię były niejednoznaczne – dodaje prof. Wróblewska.

Badania wykazały, że przyprawy zawierają szereg wysoce immunoreaktywnych peptydów i białek potencjalnie alergennych, w tym również pochodzenia obcego (np. zanieczyszczeń poprodukcyjnych, takich jak lateks), których obecność może stymulować mechanizmy zapalne i reaktywność krzyżową z innymi alergenami pokarmowymi. Co więcej, autorzy wykazali, że możliwa jest reaktywność krzyżowa białek papryki z białkami: pomidora, tytoniu, winogron, musztardy, kiwi, sezamu, awokado, pszenicy, kukurydzy, banana, kasztana, leszczyny, pleśni, roślin łąkowych, a nawet z białkami pochodzenia zwierzęcego (bydła, krabów i ryb) i powinna być brana pod uwagę w diagnostyce alergii, zwłaszcza w przypadkach anafilaksji idiopatycznej, przy braku przeciwciał IgE swoistych do papryki.

Więcej na ten temat można przeczytać na stronie Nature Publishing Group. Publikacja na ten temat ukazała się w prestiżowym czasopiśmie Scientific Reports. Link do publikacji.

Czytaj więcej

Warsztaty z edukacyjno-kulinarne „InformPack”

Podniesienie wiedzy konsumentów i budowanie pożądanych postaw, które są potrzebne do podejmowania świadomych decyzji zakupowych – to cele warsztatów edukacyjno-kulinarnych EIT Food „InformPack”, które zorganizowaliśmy wspólnie z Bankiem Żywności w Olsztynie w hipermarkecie Auchan.

Na spotkanie zaprosiliśmy osoby dorosłe odpowiedzialne za zakupy spożywcze w swoich domach oraz młodych konsumentów, którzy wciąż kształtują swoje nawyki zakupowe i wkrótce będą odpowiedzialni za zakupy spożywcze. Poprzez interaktywne quizy mogli sprawdzić swoją wiedzę dotyczącą symboli zamieszczanych przez producentów na opakowaniach żywności oraz utrwalili sobie zasady recyklingu.

W ramach warsztatów InformPack zrealizowaliśmy dwa zadania, które polegały na zastosowaniu poznanej wcześniej wiedzy w praktyce. Pod okiem naszych naukowczyń i edukatorek dr Joanny Fotschki i dr Marty Kopcewicz uczestnicy zostali poproszeni o zrobienie zakupów z uwzględnieniem poznanych zasad i symboli na opakowaniach. Następnie podczas części kulinarnej w Banku Żywności z Radkiem Lewandowskim zdobyli umiejętności w przygotowywaniu zdrowych, roślinnych dań, m.in. spaghetti z cukinii czy naleśniki z boczniakami.

Czytaj więcej

Rekrutacja na stanowisko Brand Managera

W związku z powstaniem nowej siedziby Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN i konsolidacją jego jednostek naukowych, do Sekcji Komunikacji i Współpracy międzynarodowej  poszukujemy osoby na stanowisko Brand Managera, która będzie odpowiadać za wdrożenie i prawidłowy przebieg procesu rebrandingu naszej marki:

Zadania:

  • współtworzenie i realizacja procesu rebrandingu Instytutu,
  • koordynowanie prac związanych z tworzeniem księgi znaku i identyfikacji wizualnej Instytutu,
  • przygotowanie nowej koncepcji strony internetowej Instytutu, w tym niezbędnych treści i materiałów zdjęciowych,
  • opracowanie materiałów marketingowych (np. broszur, szablonów prezentacji, banerów, filmów promocyjnych) i koordynowanie ich realizacji,
  • współpraca ze studiami graficznymi i agencjami reklamowymi/kreatywnymi,
  • zarządzanie budżetem marketingowym,
  • mierzenie i analiza wyników działań marketingowych w celu optymalizacji działań i poprawy efektywności,
  • raportowanie efektywności działań.

Nasze wymagania:

  • doświadczenie w pracy na stanowisku związanym z budowaniem i rozwojem marki (preferowane min. 5 lat na podobnym stanowisku),
  • wykształcenie wyższe (najlepiej kierunki związane z marketingiem),
  • umiejętność kreatywnego myślenia i generowania innowacyjnych pomysłów,
  • planowanie strategiczne – określanie celów i działań na dłuższy okres czasu,
  • bardzo dobra znajomość języka angielskiego w mowie i piśmie,
  • inicjatywa, proaktywne podejście, umiejętność pracy zespołowej,
  • zdolność pracy wielozadaniowej,
  • umiejętność negocjacji,
  • poczucie estetyki w zakresie materiałów foto i video,
  • znajomość narzędzi wspierających kampanie, np.: Google Analytics, Google Adwords, Facebook Ads, etc.

To oferujemy:

  1. Praca ½ etatu;
  2. Umowa o pracę;
  3. Możliwość pracy w systemie hybrydowym;
  4. Okres próbny (3 miesiące), umowa na rok;
  5. Dostęp do platformy on-line do nauki języka angielskiego;
  6. Wysoka kultura organizacyjna;
  7. Komfortowe warunki pracy.

W CV prosimy o umieszczenie klauzuli zgody na przetwarzanie przez nas danych osobowych w procesie rekrutacji:

„Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w dokumentach aplikacyjnych przez Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie z siedzibą 10-748 Olsztyn ul. Tuwima 10, w celu realizacji procesu rekrutacji wraz z publikacją na stronie internetowej Instytutu pełnych wyników konkursu.”

Klauzula informacyjna:

  1. Administratorem danych osobowych przetwarzanych w ramach procesu rekrutacji jest Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie z siedzibą 10-748 Olsztyn ul. Tuwima 10, tel. 89 523 46 86,
    e-mail: instytut@pan.olsztyn.pl.
  2. Kontakt z inspektorem ochrony danych osobowych jest możliwy pod adresem iodo@pan.olsztyn.pl
  3. Podane dane osobowe przetwarzane będą w celu realizacji obecnego procesu rekrutacji i przechowywane do czasu jego zakończenia na podstawie wyrażonej zgody (zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. a RODO).
  4. Osobie której dane dotyczą przysługuje prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.
  5. Osobie, której dane dotyczą przysługuje prawo dostępu do swoich danych osobowych, żądania ich sprostowania lub usunięcia. Wniesienie żądania usunięcia danych jest równoznaczne z rezygnacją z udziału w procesie niniejszej rekrutacji. Ponadto przysługuje jej prawo do żądania ograniczenia przetwarzania w przypadkach określonych w art. 18 RODO.
  6. Osobie, której dane dotyczą, przysługuje prawo do wniesienia skargi do prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych na niezgodne z prawem przetwarzanie jej danych osobowych. Organ ten będzie właściwy do rozpatrzenia skargi z tym, że prawo wniesienia skargi dotyczy wyłącznie zgodności z prawem przetwarzania danych osobowych, nie dotyczy zaś przebiegu rekrutacji.
  7. Dane udostępnione nie będą podlegały profilowaniu ani udostępnieniu podmiotom czy państwom trzecim. Odbiorcami danych mogą być instytucje upoważnione z mocy prawa.
  8. Podanie danych zawartych w dokumentach rekrutacyjnych nie jest obowiązkowe, jednak jest warunkiem koniecznym do udziału w procesie rekrutacji.

Czytaj więcej

Nadchodzące wydarzenia FoodEducators w Polsce

FoodEducators ma przyjemność ogłosić ogólnopolską serię wydarzeń, mających na celu wzmocnienie nauczycieli wiedzą, narzędziami i praktycznymi umiejętnościami związanymi z edukacją żywieniową. Nasze nadchodzące wydarzenia obejmują dwa info-webinary i dwa stacjonarne szkolenia zaprojektowane z myślą o wsparciu nauczycieli w szerzeniu wiedzy o żywności i żywieniu w swoich klasach. Edukacja zdrowotna, która już niebawem pojawi się w polskich szkołach, jest świetną okazją do włączenia się w działania międzynarodowej sieci FoodEducators.

Info-webinary

  1. FoodEducators info-webinary: 18 lipca 2024 r. i 14 września 2024 r.
    Czas: 11:00 – 12:30
    Opis: Webinarium obejmie omówienie FoodEducators i możliwości, jakie program oferuje nauczycielom – od gotowych do użycia scenariuszy lekcji, przez możliwość włączenia się w międzynarodową wspólnotę edukatorów, po wydarzenia i inicjatywy, do których będzie można dołączyć ze swoją klasą. Uczestnicy będą mieli możliwość zadawania pytań i nawiązania kontaktu z ekspertami.

Szkolenia stacjonarne

  1. Szkolenia: 17 września 2024 r. i 28 września 2024 r.
    Lokalizacja: Olsztyn, Katowice
    Opis: Szkolenie zapewni nauczycielom praktyczne narzędzia i materiały do skutecznego prowadzenia lekcji z obszaru szeroko rozumianej edukacji żywieniowej (od nauki komponowania zdrowych posiłków, przez poznawanie zjawisk kluczowych dla dzisiejszego systemu żywnościowego, jak niemarnowanie żywności i stosowanie zasady zero waste, po poznanie bogatego wachlarza możliwości kariery zawodowej w branży rolno-spożywczej). Uczestnicy poznają i przetestują wybrane scenariusze lekcji, dowiedzą się, jak przebiega proces certyfikacji FoodEducators, sprawdzą możliwości zaangażowania swojej szkolnej społeczności w szereg inicjatyw FoodEducators.

Jak się zarejestrować?

Nauczyciele zainteresowani udziałem w webinariach i/lub szkoleniach mogą zarejestrować się za pomocą tego formularza rejestracyjnego. Zachęcamy do wcześniejszej rejestracji ze względu na ograniczoną liczbę miejsc.

Z niecierpliwością czekamy na Twój udział!

Kontakt: Justyna Banasiak (j.banasiak@pan.olsztyn.pl), Maciej Cieślik (m.cieslik@pan.olsztyn.pl).

Czytaj więcej

Wyniki konkurs na stanowisko stypendystka/stypendysta w projekcie NCN OPUS 19

Konkurs na stanowisko stypendystka/stypendysta w projekcie NCN OPUS 19 pt. „Ultra-czułe narzędzia do wykrywania antybiotyków jako nowa strategia kontroli leczenia i okresu karencji po antybiotykoterapii bydła” realizowanym w Zespole Biosensorów pod kierunkiem dr Katarzyny Kurzątkowskiej-Adaszyńskiej został rozstrzygnięty i wybrane zostały: pani Aleksandra Adamicka i pani Agnieszka Jackowska.

Czytaj więcej

Przeciwutleniacze z aronii i czerwonej kapusty kontra zaburzenia neurologiczne

Aronia i czerwona kapusta swój kolor zawdzięczają antocyjanom, czyli naturalnym barwnikom, które obok właściwości barwiących wykazują też działanie prozdrowotne m.in. są silnymi przeciwutleniaczami. Naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie wykazali, że związki te przenikają z krwi do płynu rdzeniowo-mózgowego. Oznacza to, że mogą korzystnie działać w środowisku komórek nerwowych, hamując procesy prowadzące np. do chorób neurodegeneracyjnych.

– Mózg jest organem szczególnie podatnym na uszkodzenia oksydacyjne, które z kolei mogą prowadzić do zaburzeń neurologicznych takich jak udary mózgu i choroby neurodegeneracyjne (demencja, choroby Alzheimera i Parkinsona). Działaniem profilaktycznym może być spożywanie związków o działaniu przeciwutleniającym jak np. antocyjany. Po raz pierwszy wykazaliśmy, że przenikają one z krwi do płynu rdzeniowo-mózgowego – wskazuje prof. dr hab. Wiesław Wiczkowski, z Zespołu Chemii i Biodynamiki Żywności.

ZABURZENIE RÓWNOWAGI

Punktem wyjścia do badań zespołu Wiesława Wiczkowskiego była chęć poszerzenia wiedzy na temat wchłaniania, metabolizmu, dystrybucji i wydalania antocyjanów obecnych w żywności, w tym możliwości dotarcia tych naturalnych barwników i ich metabolitów – po spożyciu – do mózgu.

Drugim powodem była rosnąca liczba doniesień naukowych na temat negatywnych skutków  stylu i trybu życia współczesnego człowieka – wypełnionego stresem, brakiem aktywności fizycznej i złą dietą. Przyczynia się to do zwiększenia poziomu stresu oksydacyjnego, który charakteryzuje się brakiem równowagi pomiędzy oksydantami (szkodliwymi wolnymi rodnikami, gdy występują w nadmiarze) i przeciwutleniaczami (których zadaniem jest neutralizacja tych pierwszych).

Stan ten może doprowadzić do wielu chorób i szybszego starzenia się organizmu. Nie pozostaje bez wpływu również na mózg, który jest szczególnie podatny na uszkodzenia oksydacyjne m.in. ze względu na wysoki stopień wykorzystywania tlenu oraz wysoki poziom nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Jako działanie profilaktyczne naukowcy zalecają więc spożywanie związków biologicznie aktywnych o silnych właściwościach przeciwutleniających. Należą do nich m.in. antocyjany – naturalne barwniki, których bogatym źródłem są m.in. aronia i kapusta czerwona.

Jednak aby związki te miały szansę korzystnie oddziaływać na komórki nerwowe, muszą „dostać się” do środowiska komórek nerwowych, np. do płynu rdzeniowo-mózgowego. Aby tak się zadziało, muszę przejść jedną z barier (krew-mózg lub krew-płyn mózgowo-rdzeniowy), których zadaniem jest ochrona ośrodkowego układu nerwowego m.in. przed substancjami toksycznymi.

PRZENIKNĄĆ PRZEZ BARIERĘ

Naukowcy z IRZiBŻ PAN w Olsztynie sprawdzili to i wykazali, że antocyjany z aronii i czerwonej kapusty tę barierę pokonują.

– Wykazaliśmy, że antocyjany przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, a skoro tam  docierają, to – teoretycznie – mogą brać udział we wszystkich procesach, które zachodzą w środowisku komórek nerwowych, szczególnie tych ograniczających procesy oksydacyjne  – podaje Wiesław Wiczkowski.

Spośród ponad 600 antocyjanów obecnych w królestwie roślin, badacze pod lupę wzięli kilka form cyjanidyny – najpowszechniej występującej formy antocyjanów. Wybrane do badań pochodne cyjanidyny miały różne struktury (wynikające z ich połączenia się z różnymi cukrami i kwasami fenolowymi; im więcej takich połączeń, tym większa struktura związku).

– Oprócz sprawdzenia, czy antocyjany przenikają barierę, chcieliśmy też sprawdzić, czy i jaką rolę odgrywa w tym procesie wielkość cząsteczki oraz rodzaj przyłączonych podstawników (tj. cukrów i kwasów fenolowych). Okazało się, że faktycznie, o przeniknięciu bariery przez antocyjany decyduje masa cząsteczkowa tych barwników oraz rodzaj podstawników – tłumaczy naukowiec.

Stężenie antocyjanów w płynie rdzeniowo-mózgowym wykryto na poziomie nanomolowym (10-9 mola). – Dlatego niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań, aby zweryfikować, czy przy tak niskim stężeniu mechanizmy przeciwutleniające będą zachodzić – dodaje.

Wiesław Wiczkowski przekonuje, że niezależnie od tego ostatniego wątku i tak warto spożywać dużo świeżych owoców i warzyw, szczególnie tych bogatych w antocyjany (czyli o kolorach: niebieskim, fioletowym, czerwonym i pomarańczowym). – Regularne dostarczanie antocyjanów do swojego organizmu wpływa również korzystnie na skład naszej mikroflory, na funkcjonowanie naszego wzroku oraz licznych narządów. Co ważne, jak do tej pory nie wykazano negatywnych działań tych barwników – podsumowuje naukowiec.

Prace badawcze przeprowadzono w ramach zakończonego już projektu pt. „Badania przenikania antocyjanów i ich metabolitów przez bariery mózgowia w kontekście strategii prewencyjnych dla chorób neurodegeneracyjnych”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki, którego pomysłodawcą i kierownikiem był dr hab. Wiesław Wiczkowski, prof. IRZiBŻ PAN. Więcej szczegółów w publikacjach naukowych dostępnych tutaj.

Badania stanowiły trzon pracy doktorskiej dr Natalii Płatosz (pod opieką promotora prof. dr. hab. Wiesława Wiczkowskiego), która w 2023 r. otrzymała za nią prestiżowe stypendium „START” dla młodych naukowców, przyznawane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Więcej tutaj.

Czytaj więcej