Archiwa

Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności (IRZiBŻ) PAN w Olsztynie świętuje swoje 35-lecie. Zwieńczeniem obchodów jest zakończenie inwestycji budowy nowej siedziby. Obiekt, który powstaje w sąsiedztwie Olsztyńskiego Parku Naukowo-Technologicznego, scali wszystkie jednostki Instytutu – dziś rozproszone w czterech lokalizacjach w dwóch miastach.

W piątek 1 grudnia przedstawiciele Instytutu oraz zaproszeni goście oficjalnie podsumowali realizację inwestycji budowy nowej siedziby w ramach projektu „Centrum Badań Środowiska i Innowacyjnych Technologii Żywności dla Jakości Życia”, współfinansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2014-2020. Koszt inwestycji to ponad 109 mln zł.

IRZiBŻ PAN to wiodąca placówka w Polsce i jedna z lepszych w Europie w dziedzinie nauki o żywności oraz tematyki rozrodu zwierząt i człowieka. Naukowcy Instytutu specjalizują się w doskonaleniu biotechnik i biotechnologii rozrodu oraz badają relacje zachodzące pomiędzy składnikami żywności a organizmem człowieka. Ponadto w jednostce z powodzeniem prowadzone są innowacyjne prace w obszarze zrównoważonej akwakultury i ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem.

– Zakończenie inwestycji budowy nowej siedziby w tym jubileuszowym roku ma dla nas symboliczną wymowę. Przed 35 laty zaczynaliśmy jako mały, kilkunastosobowy zespół naukowców „bez ziemi”, a dziś Instytut zatrudnia około 230 pracowników. Dzięki nowej siedzibie w końcu osiągniemy konsolidację naszych badań i aparatury, a środowisko naukowe zostanie ostatecznie zintegrowane. Nowa siedziba to krok milowy w rozwoju naszego Instytutu – podkreślił dyrektor IRZiBŻ PAN prof. Mariusz Piskuła.

Dyrektor dodał, że nowa siedziba pozwoli pełniej wykorzystywać nowoczesną aparaturę badawczą (tylko w ostatnich pięciu latach Instytut zainwestował w nią ok. 27 mln zł), szerzej otworzyć się na potrzeby przedsiębiorstw i biznesu, oraz stworzy możliwości występowania o interdyscyplinarne projekty w konsorcjach naukowo-przemysłowych.

– Realizacja tego projektu umożliwia utworzenie kompletnego ośrodka naukowo-badawczego wyposażonego w unikatową aparaturę, dysponującym specjalistami z zakresu weterynarii, nauk o żywności, biologii, biotechnologii, chemii i medycyny, działającego na rzecz innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy i będącego silną instytucją otoczenia biznesu– wskazał dyrektor.

W piątkowym wydarzeniu wzięli udział zaproszeni goście m.in. senator RP Gustaw Marek Brzezin, marszałek woj. warmińsko-mazurskiego Marcin Kuchciński, prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz oraz przewodniczący Rady Kuratorów Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN prof. Romuald Zabielski, reprezentujący Prezesa PAN prof. Marka Konarzewskiego.

– Ta inwestycja na poziomie światowym to projekt-klucz dla dalszego rozwoju nie tylko Instytutu, ale i całego regionu Warmii i Mazur – powiedział senator i były marszałek woj. warmińsko-mazurskiego Gustaw Marek Brzezin.

Marszałek woj. warmińsko-mazurskiego Marcin Kuchciński pogratulował całemu zespołowi realizującemu inwestycję. – Możecie być dumni z tego, co osiągnęliście, również dlatego, że jest to jedna z ciekawszych inwestycji związana z instytucją badań, z instytucją naukową w ostatnim czasie. Dodatkowo, jeśli wspomnimy o 79 mln dofinansowania z Unii Europejskiej, z Regionalnego Programu Operacyjnego, widzimy, jaką moc mają fundusze unijne – podkreślił.

Prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz przypomniał, że Olsztyński Park Naukowo-Technologiczny (w sąsiedztwie którego znajduje się nowa siedziba Instytutu) działa od 10 lat, a obecnie funkcjonuje w nim ponad 70 firm z różnych branż, które współpracują z biznesami w kraju i na świecie. – Biznes, samorząd i nauka – ta współpraca jest, była i będzie rozwijana. Z korzyścią dla nas wszystkich – powiedział prezydent.

Prezesa PAN prof. Marka Konarzewskiego reprezentował prof. Romuald Zabielski –przewodniczący Rady Kuratorów Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN. Prof. Zabielski przypomniał, że Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN jest jednostką o ugruntowanej pozycji. – To jedna z najlepszych i najsilniejszych jednostek naukowych w Polsce, która posiada najwyższą kategorię A+ od lat – podkreślił.

Następnie wykład popularnonaukowy „Rafy koralowe: barometry zmian klimatycznych i laboratoria przyszłości” wygłosił dr hab. inż. Radosław Kowalski z IRZiBŻ PAN.

Konferencję zakończyło przejście uczestników pod nowy budynek, gdzie przecięto symboliczną wstęgę kończącą inwestycję.

NOWA SIEDZIBA INSTYTUTU

Obiekt pozwoli scalić wszystkie jednostki Instytutu, bowiem teraz IRZiBŻ PAN jest rozproszony, a jego oddziały i zakłady znajdują się w czterech lokalizacjach, w dwóch miastach. I tak: w Olsztynie znajduje się Oddział Nauk o Żywności (przy ulicy Tuwima), a przy ulicy Bydgoskiej – Oddział Biologii Rozrodu. Z kolei w Białymstoku mieści się zakład zajmujący się profilaktyką chorób metabolicznych (w Parku Naukowo-Technologicznym), a przy tamtejszym Uniwersytecie Medycznym zlokalizowany jest zakład zajmujący się patologią rozrodu człowieka.

Nowy budynek znajduje się przy ul. Trylińskiego 18, w sąsiedztwie Olsztyńskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Ma sześć kondygnacji (pięć administracyjno-laboratoryjnych oraz jedną techniczną), a jego kubatura wynosi ponad 25 tys. m³. W środku znajdą się m.in.: zakłady badawcze i pracownie zintegrowane powiązane funkcjonalnie z laboratoriami specjalistycznymi typu „core facilities”, pomieszczenia do prowadzenia nieklinicznych badań biomedycznych oraz niezbędne zaplecze typowe dla profilu działalności Instytutu. Zostało też wydzielone laboratorium zwierzętarni spełniające najostrzejsze rygory UE dla tego typu jednostek.

Inwestycja obejmuje również drogi dojazdowe, parkingi, zadaszoną wiatę dla rowerów, zagospodarowanie terenów zielonych, a także powstanie instalacji fotowoltaicznej. Dzięki zastosowaniu systemu BMS (Building Management System) nowy budynek Instytutu będzie w znacznym stopniu zautomatyzowany.

Niebawem rozpocznie się przeprowadzka, która potrwa kilka miesięcy z uwagi na konieczność odpowiedniego transportu wysoko specjalistycznego sprzętu oraz zaadaptowania laboratoriów w nowej siedzibie. Instytut planuje opuszczenie dotychczasowych lokalizacji do września 2024 r.

INFORMACJE O PROJEKCIE

Projekt pt. „Budowa Centrum Badań Środowiska i Innowacyjnych Technologii Żywności dla Jakości Życia” to największa inwestycja w infrastrukturę naukową współfinansowana z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2014-2020.

Koszt realizacji inwestycji to ponad 109 mln zł, z czego ponad 79 mln zł wynosi dofinansowanie z Funduszy Strukturalnych UE z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2014-2020, a 30 mln to wkład własny Instytutu.

Plany budowy nowej siedziby IRZiBŻ PAN sięgają 2011 roku. W 2013 roku Instytut podpisał z miastem – jako prowadzącym Olsztyński Park Naukowo-Technologiczny – list intencyjny o chęci lokalizacji w nim placówki naukowej. W 2015 r. Instytut kupił w bezpośrednim sąsiedztwie Parku 2,2 hektarową działkę, na której powstała  nowa siedziba. Budowa rozpoczęła się w grudniu 2021 r.

– Niestety, trzy miesiące później, w lutym 2022 r., rozpoczęły się działania wojenne w Ukrainie, co spowodowało problemy z dostępnością siły roboczej. Dodatkowo nałożył się na to okres pandemii COVID-19 i wzrost cen materiałów budowlanych, dlatego też prace budowlane, które pierwotnie miały być ukończone na początku sierpnia 2023 r. zostały przesunięte do końca listopada 2023 r. – wyjaśnia Katarzyna Capłap, kierownik projektu.

Budynek powstał w formule zaprojektuj-wybuduj, co oznacza, że wykonawca – firma Budimex – przygotował projekt i zrealizował go na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego opracowanego przez Instytut.

JUBILEUSZ 35-LECIA IRZIBŻ PAN W OLSZTYNIE

W tym roku Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie obchodzi 35-lecie. Rozpoczął swą działalność 1 kwietnia 1988 roku – początkowo bez swojej bazy lokalowej, a kadrę pracowników naukowych stanowiło zaledwie kilkanaście osób. Do roku 1995 r. jednostka działała pod nazwą Centrum Agrotechnologii i Weterynarii PAN.

Teraz IRZiBŻ PAN to wiodąca placówka w Polsce i jedna z lepszych w Europie w dziedzinie nauki o żywności oraz tematyki rozrodu zwierząt i człowieka. Posiada najwyższą kategorię naukową A+ w dyscyplinie technologia żywności i żywienia i jest wysoko notowana w dyscyplinie zootechnika i rybactwo (kategoria A).

Instytut posiada status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW). Jest członkiem Europejskiej Wspólnoty Wiedzy i Innowacji EIT Food – partnerstwa nauki i biznesu na rzecz tworzenia innowacji w sektorze rolno-spożywczym. Ponadto, od 2020 r. realizuje projekt ERA Chair WELCOME2 (z unijnego programu Horyzont 2020), który zakłada powołanie centrum doskonałości w badaniach wykorzystujących narzędzia nutrigenomiki do oceny wpływu odżywiania na genetyczne predyspozycje do tzw. chorób dietozależnych.

Zdobył tytuł „Popularyzatora Nauki”, przyznawany przez Polską Agencję Prasową i Ministerstwo Nauki, za wzorcowo realizowaną misję społecznej odpowiedzialności nauki.

—

Nauka w Polsce

Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie wkrótce przeprowadzi się do nowej siedziby

​Olsztyn24

Nowa siedziba IRZiBŻ PAN w Olsztynie oddana do użytku

​TVP3 Olsztyn

Opinie 1.12.2023

TVP3 Olsztyn

Informacje 1.12.23 godz. 18.30 (08:25-10:50)

Wyborcza.pl Olsztyn

PAN z nowoczesną siedzibą w Olsztynie. „To spełnienie marzeń kilku pokoleń naukowców”

Polskie Radio Olsztyn

Nowa siedziba instytutu PAN w Olsztynie. Przeniosą się tu zakłady z Białegostoku

Czytaj więcej

Rybia ikra należy do jednych z największych komórek płciowych w świecie kręgowców, jednak procesy i mechanizmy w niej zachodzące nie są jeszcze w pełni poznane. U okonia jedną z zagadek jest wpływ czynników pochodzących od rodziców na jakość potomstwa – larwy. Odpowiedzi szukają naukowcy z Zespołu Biologii Gamet i Zarodka naszego Instytutu.

– Na temat wpływu rodzicielskiego na jakość potomstwa u większości udomowionych gatunków ryb wiemy niewiele. W przypadku okonia takich danych w ogóle nie ma. Dlatego szukamy odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki ze strony samicy i/lub samca sprawiają, że jedna ryba z ich potomstwa jest jakościowo lepsza, a druga gorsza – tłumaczy kierownik badań dr hab. Daniel Żarski z Zespołu Biologii Gamet i Zarodka IRZiBŻ PAN w Olsztynie.

„PACZKA” Z ZESTAWEM DOŚWIADCZEŃ

Kluczem do poznania tych czynników są badania ikry oraz larw na poziomie molekularnym. Rybia ikra to jedne z największych komórek płciowych w świecie kręgowców – posiada w sobie bardzo dużo różnego rodzaju molekuł, w tym dużo materiału zapasowego (głównie w postaci tłuszczów i protein), który pozwala rybim larwom rozwijać się jeszcze przez pewien czas po wykluciu. Ryby naszej strefy klimatycznej składają bowiem ikrę i w większości przypadków ją niejako porzucają (nie ma tu etapu ciąży jak u ssaków czy też wysiadywania jaj jak u ptaków), dlatego taka komórka, aby się sama rozwijała, musi być odpowiednio zabezpieczona i zaopatrzona „na najbliższą przyszłość”.

Jak w każdej innej komórce, w ikrze znajduje się szereg różnych molekuł poza samym DNA. – My zwróciliśmy uwagę akurat na mRNA, gdzie znajdują się zakodowane informacje, które matka chce przekazać swojemu potomstwu – taki zestaw doświadczeń z całego roku dotyczący m.in. stresu, jaki przeżyła czy interakcji z innymi rybami lub drapieżnikami. Te wszystkie informacje matka przekazuje do ikry, by potomstwo, przynajmniej na początku, było przygotowane na problemy, które mogą je spotkać. Nazywamy to niegenetycznym dziedziczeniem – opowiada naukowiec zajmujący się rozrodem ryb.

Te informacje są łatwo modyfikowalne – matka „aktualizuje” je co roku przy okazji każdego rozrodu. – Między innymi właśnie z powodu czynników, na które samica została wyeksponowana w ostatnim czasie, w jednym roku jej potomstwo będzie lepszej jakości, a w kolejnym – może być gorszej – dodaje Daniel Żarski.

Takich czynników, które warunkują jakość potomstwa – tu rozumianą jako zdolność larw do wyklucia oraz adaptacji do warunków hodowlanych – jest wiele. Nie tylko ze strony matki, ale także ze strony ojca, i wciąż nie są w pełni poznane. 

NA PÓŁMETKU

Nad rozwiązaniem tej zagadki pracuje zespół Daniela Żarskiego, prowadząc badania w ramach projektu pn. „Transkryptomiczna i zootechniczna analiza wpływu rodzicielskiego na jakość potomstwa u okonia, Perca fluviatilis”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN).

– Jesteśmy w połowie projektu. Wykonaliśmy już 4 z 6 zaplanowanych eksperymentów (plus jeden dodatkowy), a warto pamiętać, że badania nad rozrodczością okonia, w naszych warunkach klimatycznych, możemy wykonywać tylko raz w roku – na wiosnę, kiedy ryby przystępują do tarła. Jednym z największych dotąd wyzwań było przeprowadzanie eksperymentu porównującego dwa ekstremalnie różne fenotypy, czyli larwy pochodzące od ryb dzikich, udomowionych oraz ich krzyżówki. Teraz analizujemy zebrane dane, których wstępne wyniki wydają się być obiecujące – wskazuje naukowiec.

Przed badaczami jeszcze m.in. eksperyment, który ma pomóc rozszyfrować, z czego wynika, że potomstwo bliźniacze ma inny potencjał wzrostowy i w efekcie jest różnej wielkości.

– Nasz projekt nie bazuje na konkretnych hipotezach, ale jest projektem eksploracyjnym. Innymi słowy, staramy się zrozumieć te mechanizmy, które zaobserwujemy, a nie „wcisnąć je” w odgórnie założone ramy – podkreśla Daniel Żarski.

Projekt rozpoczął się w 2021 r. i potrwa do 2026 r. Kwota dofinansowania wynosi ponad 2,8 mln zł. Partnerem IRZiBŻ PAN w realizacji projektu jest Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy.

CEL: WYZNACZYĆ STANDARDY

Jak przekonuje Daniel Żarski, wiedza zdobyta dzięki badaniom prowadzonym w projekcie nie tylko przyczyni się do rozwoju nauki w temacie rozrodu i larwikultury ryb okoniowatych, ale też może znaleźć w przyszłości zastosowanie w akwakulturze.

– Okoń jest wdzięcznym gatunkiem do badań z kilku powodów: jest znacznie większy od typowych ryb modelowych, cechuje go duża płodność, jest młodym gatunkiem pod względem filogenetycznym, a do tego ma duży i wciąż rosnący potencjał hodowlany. Dlatego naszym nadrzędnym celem jest wyznaczenie pewnych standardów do tworzenia kryteriów selekcyjnych, zawsze tak bardzo potrzebnych hodowcom – wyjaśnia Daniel Żarski.

Czytaj więcej