Gdańsk 06 – 08 października 2014

W dniach 06-08 października 2014 odbyła się druga konferencja zorganizowana w ramach projektu PNEUFISH, finansowana ze środków UE z funduszy Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013, oś priorytetowa 3.5 Projekty Pilotażowe”.

W hotelu Novotel Gdańsk Marina, uczestnicy konferencji zapoznali się z wynikami badań prowadzonych w ramach projektu „Pneumatyczna metoda pozyskiwania ikry – możliwości aplikacyjne oraz wpływ na parametry jakościowe i ilościowe gamet oraz dobrostan tarlaków”. Wśród uczestników byli przedstawiciele Polskiego Związku Wędkarskiego, Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Państwowej Straży Rybackiej, Służby Rybactwa na Litwie a także lekarze weterynarii. Pojawili się też pracownicy i studenci Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego, z Wydziału Nauk o Środowisku w Olsztynie. Najbardziej jednak cieszy obecność na konferencji przedstawicieli prywatnych gospodarstw rybackich, do których w szczególności adresowane są wyniki naszych badań.

Tematem przewodnim konferencji było pneumatyczne pozyskiwanie ikry od ryb łososiowatych. Pierwszego dnia przeprowadzono rejestrację uczestników. W związku z tym, że przybywali oni z różnych części kraju i zagranicy rejestracja i kwaterowanie trwały cały dzień.

Drugiego dnia po zakończeniu rejestracji ostatnich uczestników rozpoczęto sesję wykładów. Prelegentami byli:

• Prof. dr. hab. Stefan Dobosz (Zespół Hodowli Ryb Łososiowatych, Instytut Rybactwa Śródlądowego, Olsztyn),
• Dr inż. Joanna Grudniewska (Zespół Hodowli Ryb Łososiowatych, Instytut Rybactwa Śródlądowego, Olsztyn),
• Dr inż. Agata Kowalska (Zespół Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego, Olsztyn),
• Dr inż. Beata Irena Cejko (Zespół Biologii Gamet i Zarodka, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polska Akademia Nauk, Olsztyn),
• Mgr inż. Ziemowit Pirtań (Gospodarstwo Rybackie Pstrąg Tarnowo)
• Mgr Sylwia Judycka (Zespół Biologii Gamet i Zarodka Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polska Akademia Nauk, Olsztyn).

W pierwszym wystąpieniu pt. „Rozród ryb łososiowatych w nowoczesnych wylęgarniach – automatyzacja pozyskiwania i inkubacji ikry” Prof. dr. hab. Stefan Dobosz przedstawił dotychczasową wiedzę na temat tarła ryb łososiowatych. Opowiedział o zagadnieniach z zakresu przetrzymywania tarlaków i ich przygotowania do tarła, pozyskiwania, zapłodnienia i inkubacji ikry, profilaktyki zdrowotnej ryb oraz wykorzystywanego sprzętu. Zwrócono też uwagę na możliwości, które niosą ze sobą badania związane z automatyzacją procesu tarła i poprawą jakości otrzymywanych produktów płciowych, a wśród nich metodę pneumatycznego pozyskiwania ikry opracowanej w ramach projektu PNEUFISH. Metoda ta pozwala na zmniejszenie ilości uszkodzonych jaj. Jest także mniej inwazyjna niż tradycyjne, intensywne pocieranie powłok brzusznych samic w celu uzyskania ikry. Poprawia to dobrostan ryb, które w następnym roku produkują gamety lepszej jakości.

Dr. inż. Joanna Grudniewska w drugim wykładzie „Zabiegi pielęgnacyjne tarlaków ryb łososiowatych – przegląd stosowanych technik” przedstawiła zagadnienia związane z poprawą dobrostanu tarlaków poprzez stosowanie odpowiednich technik manipulacji rybami (selekcjonowanie ryb, stosowanie anestezji aby zapobiec stresowi). Ważnym czynnikiem poprawiającym ogólną kondycję ryd i ich możliwości reprodukcyjne jest odpowiednia dieta. W połączeniu z nią można stosować immunoprofilaktykę, która podnosi ogólną odporność (immunoprofilaktyka nieswoista) lub odporność na konkretne choroby (immunoprofilaktyka swoista, szczepionki). Poruszono także temat odpowiedniej dbałości o sprzęt i jego dezynfekcję zmniejszające ryzyko infekcji u ryb.

Wpływ żywienia i jakości paszy na tarlaki został szczegółowo przedstawiony przez dr inż. Agatę Kowalską w jej wystąpieniu pt. „Żywienie tarlaków – wpływ na jakość i ilość pozyskanych produktów płciowych”. Wskazała ona na kluczową rolę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych HUFA w procesie wytwarzania gamet. Bez ich obecności w paszy ryb przygotowywanych do tarła praktycznie niemożliwe jest uzyskanie dobrej jakości jaj. Duży wpływ na jakość ikry mają też witaminy (A, C, E i witaminy z grupy B) minerały i niektóre aminokwasy. Niestety ze względu na ograniczoną ilość i ceny komponentów paszowych zawierających HUFA (mączka rybna), pasze tuczowe zawierają małe ich ilości i co za tym idzie nie powinny być podawane tarlakom. Alternatywą powinny być wysokobiałkowe pasze tarlakowe bogate w HUFA oraz jeśli istnieje taka możliwość, pokarm naturalny.

Po przerwie kawowej Dr inż. Beata Irena Cejko przybliżyła uczestnikom konferencji wyniki przeprowadzonych do tej pory badań w wykładzie pt. „Tarło pneumatyczne pstrąga potokowego i tęczowego – wpływ na jakość i ilość pozyskanych produktów płciowych oraz śmiertelność potarłową”. W czasie przeprowadzonych doświadczeń porównano tradycyjną i pneumatyczną metodę pozyskiwania ikry w tarle dwóch gatunków pstrąga – potokowego i tęczowego. Sprawdzono skuteczność metod, ich wpływ na jakość pozyskanych gamet oraz stan ryb tarle. Podstawą do porównań były badania USG przed i po tarle, badanie pH płynu owaryjnego, mierzenie czasu pozyskania ikry, sprawdzanie odsetka zaoczkowanej ikry i śmiertelności potarłowej. Uzyskane wyniki wskazują na wysoką skuteczność metody pneumatycznej. Pozwala ona na pozyskanie ikry wyższej jakości, jest mniej inwazyjna niż tradycyjne wycieranie. Ogranicza też wpływ czynnika ludzkiego na wyniki tarła poprzez automatyzację procesu.

W ostatnim wykładzie „Tarło pneumatyczne pstrąga źródlanego i palii alpejskiej – wpływ na jakość i ilość pozyskanych produktów płciowych oraz śmiertelność potarłową” mgr inż. Ziemowit Pirtań oraz mgr Sylwia Judycka wykazali że technika pneumatycznego poboru ikry sprawdza się także u ryb z rodzaju Salvelinus – pstrąga źródlanego i palii alpejskiej. Liczymy, że realizowany przez nasz Instytut projekt PNEUFISH przyczyni się do rozpowszechnienia tej metody w Polsce, i być może w Europie. Pierwsze głosy zainteresowania już się pojawiły i wskazują na duże zapotrzebowanie obecnie pracujących wylęgarni na transfer wiedzy i technologii, które zwiększają efektywność rozrodu ryb. Dla każdego gatunku konieczne jest dostosowanie parametrów pneumatycznego tarła tak aby uzyskać jak najlepszą wydajność i jakość ikry, oraz nie wywołać śnięć potarłowych.

Po zakończeniu wykładów mieliśmy okazję zaprezentować mobilne laboratorium. Mercedes sprinter zakupiony w ramach projektu i dostosowany do naszych potrzeb, jest niezwykle pomocny podczas przeprowadzania badań nad rozrodem ryb w czasie badań prowadzonych w ośrodkach hodowlanych. Mamy w nim miejsce na przeprowadzanie analiz ruchu plemników czy pomiary koncentracji nasienia. Ponadto łatwiej jest nam zachować wszelkie rygory sanitarne, gdyż nie wychodzimy z naszymi urządzeniami na zewnątrz.

W jej trakcie przeprowadzono interaktywny pokaz użycia ciekłego azotu. Przedstawiono też sprzęt badawczy. Następnego dnia odbyły się konsultacje indywidualne, podczas których uczestnicy konferencji mogli zapytać o interesujące ich szczegóły naszych badań. Wszystkie referaty zostały opracowane w pisemnej wersji, wydanej w monografii zatytułowanej „Pneumatyczna metoda pozyskiwania ikry – możliwości aplikacyjne w rozrodzie ryb łososiowatych” pod redakcją prof. Jana Glogowskiego. Książkę tę otrzymali wszyscy uczestnicy w ramach pakietu materiałów konferencyjnych.

W ramach projektu PNEUFISH planowane są jeszcze praktyczne warsztaty, na których każdy chętny będzie mógł osobiście przekonać się o tym, jak przeprowadza się pneumatyczne tarło. Warsztaty odbędą się wczesną wiosną 2015 roku, każdy z uczestników będzie mógł sam wytrzeć rybę stosując przy tym innowacyjną technikę pneumatycznego pozyskiwania ikry ryb.